แนวทางการพัฒนากระบวนการบำบัดยาเสพติดโดยระบบสมัครใจในองค์กร NGOs (non governmental organizations)

Guidelines for drug treatment processes development with voluntary system in non-governmental organizations

Name: วรกานต์ สินสมบูรณ์

keyword: กระบวนการบำบัดยาเสพติด

; ระบบสมัครใจ

; องค์กรนอกภาครัฐ

Abstract: การศึกษาเรื่อง “แนวทางการพัฒนากระบวนการบำบัดยาเสพติดโดยระบบสมัครใจ ในองค์กร NGOs (Non Governmental Organizations)” นี้เป็นการศึกษาวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) มีวัตถุประสงค์ (1) ศึกษาการใช้ความรู้ ทักษะ ทัศนะในกระบวนการบำบัดผู้ติดยาเสพติดของบุคลากรที่ซึ่งปฏิบัติงานเกี่ยวข้องโดยตรงกับการบำบัดยาเสพติด (2) ศึกษาปัจจัยแห่งความสำเร็จ และปัจจัยแห่งอุปสรรคที่มีความสัมพันธ์กับกระบวนการบำบัดยาเสพติด และ (3) ศึกษาแนวทางการพัฒนากระบวนการบำบัดยาเสพติดโดยระบบสมัครใจ ในองค์กร NGO โดยใช้การศึกษาจากเอกสารและมีการเก็บข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) การสังเกตแบบมีส่วนร่วม (Participant Observation) และการสังเกตอย่างไม่มีส่วนร่วม (Non-Participant Observation) กับองค์กร NGO ที่เป็นหน่วยงานการบำบัดยาเสพติดโดยระบบสมัครใจ จำนวน 4 แห่ง ได้แก่ 1) ศูนย์เกิดใหม่ จังหวัดราชบุรี 2) ศูนย์สงเคราะห์บำบัดฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติด วัดท่าพุราษฎร์บำรุง จังหวัดกาญจนบุรี 3) มูลนิธิรณรงค์ช่วยให้เลิกบุหรี่และสารเสพติด จังหวัดกาญจนบุรี และ 4) ศูนย์แสงอรุณ จังหวัดแม่ฮ่องสอน โดยแบ่งกลุ่มตัวอย่างเป็น 2 กลุ่ม ดังนี้ กลุ่มที่ 1 คือ บุคลากรที่ซึ่งปฏิบัติงานเกี่ยวข้องโดยตรงกับการบำบัดยาเสพติด จำนวนองค์กรละ 3 คน (แบ่งเป็นบุคลากรระดับผู้ปฏิบัติงาน 2 คน และบุคลากรระดับผู้บริหาร 1 คน) รวมทั้งสิ้น 12 คน และ กลุ่มที่ 2 คือ ผู้ติดยาเสพติดที่เข้ารับการบำบัดยาเสพติดโดยระบบสมัครใจ จำนวนองค์กรละ 1 คน รวมทั้งสิ้น 4 คน ดังนั้นจะมีกลุ่มตัวอย่างจาก 4 องค์กร รวมกันทั้งสิ้น 16 คน ผลการศึกษาพบว่า บุคลากรที่ซึ่งปฏิบัติงานเกี่ยวข้องโดยตรงกับการบำบัดยาเสพติด ทั้งที่เป็นบุคลากรระดับผู้ปฏิบัติงาน และบุคลากรระดับผู้บริหารนั้นมีการใช้ความรู้ ทักษะ ทัศนะ มีความคิดเห็นต่อปัจจัยแห่งความสำเร็จและปัจจัยแห่งอุปสรรคต่อกระบวนการบำบัด และมีแนวทางการพัฒนากระบวนการบำบัดยาเสพติดที่เป็นไปในทิศทางเดียวกัน โดยในส่วนของผู้เข้ารับการบำบัดนั้นก็มีความรู้ ความคิดเห็นต่อกระบวนการบำบัดในทิศทางเดียวกันกับบุคลากรที่ซึ่งปฏิบัติงานด้วย แต่ผู้เข้ารับการบำบัดจะมีความรู้สึกอึดอัด คับข้องใจ ไม่เข้าใจต่อกระบวนการบำบัดอยู่บ้างในช่วงระยะแรก แต่เมื่อผู้เข้ารับการบำบัดได้ปรับพฤติกรรมของตนเองไประยะหนึ่งแล้วก็ทำให้ผู้เข้ารับการบำบัดรู้สึกได้ว่าตนเองเกิดการเปลี่ยนแปลงที่ดีขึ้นจากกระบวนการบำบัด เช่น มีความรับผิดชอบ สามารถปฏิบัติตามกฎ ระเบียบได้ เป็นต้น จึงเป็นเหตุผลให้ผู้เข้ารับการบำบัดมีความคิดเห็นที่สอดคล้องกับบุคลากรที่ซึ่งปฏิบัติงาน วัตถุประสงค์ข้อที่ 1) การใช้ความรู้ ทักษะ ทัศนะในกระบวนการบำบัดผู้ติดยาเสพติดโดยระบบสมัครใจ ของบุคลากรที่ซึ่งปฏิบัติงานเกี่ยวข้องโดยตรงกับการบำบัดยาเสพติดในองค์กร NGO พบว่า องค์กรแต่ละแห่ง มีหลักปรัชญาที่ใช้ในกระบวนการบำบัดที่แตกต่างกัน อันได้แก่ 1) ศูนย์เกิดใหม่ ใช้ปรัชญาการบำบัดด้านชุมชนบำบัดของเดย์ทอป 2) ศูนย์สงเคราะห์บำบัดฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติด วัดท่าพุราษฎร์ ใช้ปรัชญาการบำบัดด้านบทบาทพระสงฆ์ต่อการช่วยเหลือผู้ติดยาเสพติด และหลักการทางศาสนาพุทธ 3) มูลนิธิรณรงค์ช่วยให้เลิกบุหรี่และสารเสพติดใช้ปรัชญาด้านการใช้ธรรมชาติบำบัด และ 4) ศูนย์แสงอรุณ จ.แม่ฮ่องสอน ใช้ปรัชญาด้านการบำบัดยาเสพติดตามแบบคริสเตียน โดยองค์กรส่วนใหญ่จะมีขั้นตอนกระบวนการบำบัด 3 ขั้นตอน ได้แก่ 1) ขั้นแรกรับ 2) ขั้นฟื้นฟูสมรรถภาพ และ 3) ขั้นการติดตามผล แต่ไม่มีขั้นการถอนพิษยาใด ๆ สำหรับผู้ปฏิบัติงานในองค์กรส่วนใหญ่นั้นเน้นการใช้ความรู้ในกระบวนการบำบัด ได้แก่ 1) การปฏิบัติตามกฎ ระเบียบ และข้อบังคับ 2) การให้รุ่นพี่ดูแลรุ่นน้อง 3) การมีส่วนร่วมของครอบครัว และ 4) การสร้างแรงจูงใจ โดยองค์กรจะมีกิจกรรมหลัก ๆ ให้ผู้เข้ารับการบำบัดได้ปฏิบัติ ได้แก่ การฝึกอาชีพ การทำงานตามภาระหน้าที่ การให้การปรึกษาแก่ผู้เข้ารับการบำบัด และมีกิจกรรมอื่น ๆ ที่เป็นกิจกรรมตามหลักปรัชญาของแต่ละสถานบำบัด เช่น กลุ่มสัมมนา การทำวัตร และการนมัสการพระเจ้า เป็นต้น ในส่วนของทักษะที่ผู้ปฏิบัติงานใช้ในกระบวนการบำบัดยาเสพติด ได้แก่ 1) ทักษะการสร้างสัมพันธภาพ 2) ทักษะการสังเกต และ 3) ทักษะการให้การปรึกษา โดยผู้ปฏิบัติงานจะมีทัศนะในการปฏิบัติงานต่อผู้เข้ารับการบำบัดในมุมมองว่า ผู้ติดยาเสพติดนั้นถือเป็นผู้ป่วยที่ต้องการการรักษา ผู้ปฏิบัติงานมีความเข้าใจในตัวผู้เข้ารับการบำบัด จึงจะไม่กล่าวตำหนิติเตียนหรือใช้ความรุนแรง แต่จะใช้การแสดงถึงความรัก ความห่วงใย ให้กำลังใจ ให้การปรึกษาแก่ผู้เข้ารับการบำบัดแทน มีความเชื่อมั่นว่าผู้เข้ารับการบำบัดทุกคนนั้นมีศักยภาพที่สามารถเลิกยาเสพติดได้ และมีทัศนะต่อกระบวนการบำบัดไปในทิศทางที่เห็นด้วยอย่างยิ่งว่ากระบวนการบำบัดที่องค์กรใช้อยู่ส่งผลดีต่อการเลิกยาเสพติดได้ และทำให้เกิดการพัฒนาการที่ดีในด้านร่างกาย จิตใจ อุปนิสัยของผู้เข้ารับการบำบัด วัตถุประสงค์ข้อที่ 2) ปัจจัยแห่งความสำเร็จ และปัจจัยแห่งอุปสรรคที่มีความสัมพันธ์กับกระบวนการบำบัดยาเสพติดโดยระบบสมัครใจ ในองค์กร NGO พบว่า องค์กรส่วนใหญ่มีปัจจัยแห่งความสำเร็จที่มาจาก 1) การมีผู้ปฏิบัติงานที่เป็นผู้ผ่านพ้นมาก่อน ทำให้ผู้ปฏิบัติงานมีความเข้าอกเข้าใจในตัวผู้เข้ารับการบำบัดดี และ 2) การทำงานร่วมกับครอบครัวของผู้เข้ารับการบำบัด เพราะทำให้ครอบครัวเข้าใจในตัวของผู้เข้ารับการบำบัด และทราบถึงแนวทางการปฏิบัติตนกับผู้เข้ารับการบำบัดได้ดีขึ้น เป็นเกราะป้องกันที่จะสามารถช่วยเหลือไม่ให้ผู้เข้ารับการบำบัดกลับไปเสพยาเสพติดซ้ำอีกได้ แม้ครอบครัวจะเป็นปัจจัยหนึ่งของปัจจัยแห่งความสำเร็จ แต่ในขณะเดียวกันครอบครัวก็กลับกลายเป็นปัจจัยแห่งอุปสรรคที่องค์กรส่วนใหญ่นั้นต้องเผชิญในอีกแง่มุมหนึ่งด้วย กล่าวคือ การที่ครอบครัวของผู้เข้ารับการบำบัดขาดความเข้าใจในกระบวนการบำบัด และขาดความอดทนที่จะรอคอยให้ผู้เข้ารับการบำบัด รับการบำบัดจนครบถ้วนตามระยะเวลาที่องค์กรกำหนด ด้วยการขอออกจากกระบวนการบำบัดก่อน ส่งผลให้ผู้เข้ารับการบำบัดหันกลับไปเสพยาเสพติดซ้ำอีก นั่นจึงเป็นสาเหตุที่ทำให้ครอบครัวกลายเป็นปัจจัยแห่งอุปสรรคไปด้วย วัตถุประสงค์ข้อที่ 3) แนวทางการพัฒนากระบวนการบำบัดยาเสพติดโดยระบบสมัครใจ ในองค์กร NGO พบว่า องค์กรส่วนใหญ่มีแนวทางการพัฒนา ดังนี้ 1) การสร้างแรงจูงใจให้ผู้เข้ารับ การบำบัดรายปัจจุบัน ผันตัวพัฒนามาเป็นผู้ปฏิบัติงานที่เป็นผู้ผ่านพ้นในอนาคตที่องค์กรนั้น ๆ เพราะเชื่อว่าการมีผู้ปฏิบัติงานที่เป็นผู้ผ่านพ้น มีประสบการณ์โดยตรงในการติดยาเสพติดและผ่านกระบวนการบำบัดมาก่อน ถือเป็นปัจจัยแห่งความสำเร็จในกระบวนการบำบัดยาเสพติด 2) การประสานงานร่วมกับหน่วยงานภาครัฐ เอกชน องค์กรอิสระ และชุมชน (ภาคประชาชน) ในการช่วยสนับสนุน ส่งเสริมให้องค์กรในด้านการพัฒนาองค์ความรู้ใหม่ ๆ งบประมาณ ทรัพยากร ความมั่นคงปลอดภัย ทุนทางสังคม การติดตามผล และ 3) การสร้างกฎระเบียบ ข้อบังคับที่เข้มงวดและเคร่งครัด ข้อเสนอแนะจากผลการศึกษามีดังนี้ 1) องค์กรควรจัดให้มีขั้นตอนการบำบัดหลัก ๆทั้งหมด 4 ขั้นตอน ได้แก่ 1) ขั้นแรกรับ 2) ขั้นการถอนพิษ 3) ขั้นการฟื้นฟูสมรรถภาพ และ 4) ขั้นการติดตามผล โดยจัดให้เป็นการบำบัดรูปแบบผู้ป่วยใน 2) องค์กรควรนำหลักการต่าง ๆ ทางศาสนามาใช้เป็นกิจกรรมเสริม หรือแนวทางเสริมในกระบวนการบำบัดสำหรับผู้เข้ารับการบำบัดที่มีความเชื่อ ความศรัทธา และนับถือศาสนานั้น 3) องค์กรควรให้ครอบครัวของผู้เข้ารับการบำบัดให้ เข้ามามีส่วนร่วมในกระบวนการบำบัดอย่างสม่ำเสมอและต่อเนื่อง เช่น การประชุมผู้ปกครอง และจัดให้มีการทำกิจกรรมสนับสนุนกับครอบครัวของผู้เข้ารับการบำบัด (Group Support) เป็นต้น 4) องค์กรควรบริหารจัดการระบบการดูแลสอดส่อง ช่วยเหลือผู้เข้ารับการบำบัดโดยการจัดให้มีเจ้าหน้าที่ประจำตัว (Staff Case) ทำหน้าที่เป็นหลักในการดูแล และมีรุ่นพี่คอยช่วยเสริม 5) องค์กรควรจัดให้มีผู้ให้การปรึกษาวิชาชีพ หรือนักสังคมสงเคราะห์วิชาชีพมาอบรม ให้ความรู้ ให้คำแนะนำถึงเทคนิค ต่าง ๆ เช่น การปรึกษาแบบกลุ่ม และการทำกิจกรรมกลุ่มสนับสนุน เป็นต้น 6) องค์กรควรจะมีการประสานงานกับภาคีทุกภาคส่วน ไม่ว่าจะเป็นหน่วยงานภาครัฐ เอกชน องค์กรอิสระ และภาคประชาชน (การทำงานร่วมกับชุมชน) โดยองค์กรอาจจะใช้วิธีการจัดทำเอกสาร โทรศัพท์ หรือเดินทางไปพบกับภาคีทุกภาคส่วนข้างต้นด้วยตนเอง เพื่ออธิบายให้ภาคีเข้าใจถึงองค์กรของตนเอง ไม่ว่าจะเป็นในเรื่องของลักษณะ/ รูปแบบการดำเนินงาน วัตถุประสงค์ขององค์กร สิ่งที่ต้องการขอความช่วยเหลือร่วมมือ และประโยชน์ที่ทุกฝ่ายจะได้รับหากมีการประสานงานเกิดขึ้นให้แก่ภาคีทุกภาคส่วนทราบ 7) องค์กรควรจะสร้างแรงจูงใจให้แก่ผู้เข้ารับการบำบัดรายปัจจุบันให้มีแรงบันดาลใจที่จะเลิกยาเสพติดให้สำเร็จ และผันตัวมาสมัครงานเป็นผู้ปฏิบัติงานที่เป็นผู้ผ่านพ้นที่องค์กรนั้น ๆ ในอนาคต และ 8) องค์กรควรแก้ปัญหาเรื่องผู้เข้ารับการบำบัดขอออกจากกระบวนการบำบัดก่อนครบระยะเวลาที่กำหนด ด้วยการสร้างกฎที่เป็นทางสายกลาง ที่ไม่ได้มีความเข้มงวดหรือยืดหยุ่นเกินไป โดยการกำหนดกฎระเบียบ ข้อบังคับในการขอเข้ารับการบำบัดว่า ผู้เข้ารับการบำบัดแต่ละคนนั้นสามารถขอเข้ารับการบำบัดที่องค์กรนั้น ๆ ได้คนละไม่เกิน 3 ครั้ง

มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. หอสมุดแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: preserv@tu.ac.th

Name: พงษ์กฤษณ์ มงคลสินธุ์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษาหลัก

Name: เดชา สังขวรรณ

Role: อาจารย์ที่ปรึกษาร่วม

Created: 2562

Modified: 2565-11-29

Issued: 2565-11-29

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

DOI: 10.14457/TU.the.2019.1609

tha

DegreeName: ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: นโยบายสังคม

Grantor: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

©copyrights มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	9571worrakarn.pdf	8.93 MB	20	2025-12-16 10:18:06

ใช้เวลา

0.017189 วินาที