การศึกษาความเข้าใจคำสอนเรื่องสติสัมปชัญญะในสังคมไทย

Name: พระมหาสันทรรศน์ ฐิตวิริโย (จ่าม่วง)

keyword: ความเข้าใจ

; คำสอน

; สติสัมปชัญญะ

Abstract: การศึกษาวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาหลักสติสัมปชัญญะในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท 2) เพื่อศึกษาความเข้าใจเรื่องสติสัมปชัญญะของคนในสังคมไทย 3) เพื่อประยุกต์ใช้หลักสติสัมปชัญญะในพระพุทธศาสนาสู่สังคมไทย งานวิจัยนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) โดยการศึกษาวิจัยจากเอกสาร (Documentary Research) ผลการวิจัย พบว่า 1. หลักสติสัมปชัญญะตามคัมภีร์พระพุทธศาสนา ที่กล่าวไว้สติ เมื่อว่าโดยความหมาย คือ ความระลึกได้ ส่วนสัมปชัญญะ คือความรู้ตัว เมื่อรวมศัพท์สองคำได้ความหมายว่า สติสัมปชัญญะ คือ ความรู้ตัวทั่วพร้อม หากแปลความหมายในทางธรรมปฏิบัติ สติสัมปชัญญะ เป็นเครื่องปิด เครื่องกั้น เครื่องตัดกระแสกิเลส มิให้เข้ามามีอำนาจควบคุมเหนือจิตใจ 2. ความเข้าใจเรื่องสติสัมปชัญญะของผู้คนในสังคมไทย จากการวิเคราะห์ความหมายของสติสัมปชัญญะเทียบกับการค้นคว้าวิจัยข้อมูลภาคสนาม พบว่า จุดสำคัญที่ขาดหายไปในการนำหลักสติสัมปชัญญะไปใช้ ก็คือการเข้าใจสติสัมปชัญญะอย่างเป็นระบบ สติกับสัมปชัญญะต้องใช้คู่กัน อย่างเป็นระบบและสนับสนุนด้วยธรรมหมวดอื่น จึงเกิดประโยชน์ในชีวิตประจำวัน สติมิใช่แค่ระลึกถึงสิ่งที่ทำและคำที่พูดได้ และสัมปชัญญะมิใช่แค่รู้ตัวเท่านั้น แต่รู้จุดหมายปลายทางของตนเองด้วย มีแผนการไปให้ถึงเป้าหมายที่วางเอาไว้ด้วย และรับผิดชอบต่อเป้าหมายแผนการหน้าที่ในชีวิตของตนเองด้วย เช่นนั้นจึงจะนำเอาสติสัมปชัญญะไปใช้อย่างได้ผลจริงๆ ถ้าหลงลืมเป้าหมายหลงลืมแผนการในชีวิตไป ก็ต้องตั้งสติกันใหม่ ฝึกตั้งสติกันบ่อยๆ ก็คือระลึกถึงเป้าหมายและแผนการในชีวิตของเราบ่อย ๆ 3.สติสัมปชัญญะในชีวิตประจำวันในชีวิตของคนเรานั้น ต่างมีเป้าหมาย มีหน้าที่ ที่ต้องทำ การดำเนินชีวิต ต้องครองตน ครองคน ครองงาน ก็ต้องสละกิเลสส่วนตัวเพื่อทำหน้าที่ครองตน ครองคน ครองงานให้ดี เพื่อให้งานที่รับมอบหมายสำเร็จ ต้องวางแผนการ จัดลำดับแผนการ และตรวจสอบ ประเมินงานตนเองว่าทำอะไรก่อนหลัง ทำไปได้แค่ไหน ต้องทำอีกแค่ไหนจึงจะจบงาน (ตามลักษณะของสัมปชัญญะ 4 ประการ) คนที่ ทำเช่นนี้อยู่เสมอ งานก็สำเร็จตามเป้าหมาย ชีวิตก็ไม่เดือดร้อน ไม่เสียเวลาไปกับกิเลสเหลวไหลที่ เข้ามายั่วยุ คนแบบนี้เรียกได้ว่า มีสติสัมปชัญญะในการดำเนินชีวิต ไม่ว่าจะครองตน ครองคน ครองงาน และไม่ว่าเป้าหมายชีวิตนั้นจะคืออะไร เมื่อมีแผนการ มีการระลึกถึงเป้าหมายอยู่เสมอ ชีวิตก็เดินไปถึงจุดหมาย สำเร็จตามเป้าหมายไปตามลำดับ เพราะจับจ้องที่จุดหมายและทำตามแผนการอยู่เสมอ จึงขับไล่กิเลสตัณหาและการยั่วยุต่างๆ ออกไปจากชีวิต ส่วนคนที่เสียสติไป ไม่สามารถครองตน ครองคน ครองงานได้ เพราะหลงลืมเป้าหมาย(เสียสติ) หลงลืมแผนการเดิมที่วางเอาไว้ (เสียสัมปชัญญะ) คนในสังคมจึงต้องทำความเข้าใจเรื่องสติสัมปชัญญะให้ดีและระลึกถึงเป้าหมาย แผนการของตัวเองบ่อยๆ เรียกว่าต้องตั้งสติบ่อยๆ หากคนเราได้ใช้ชีวิตด้วยความเข้าใจสติสัมปชัญญะแบบนี้ ก็สามารถครองตน ครองคน ครองงาน และตรวจสอบชีวิตตัวเองได้ จากการวิจัยพบว่า ปรากฏการณ์ต่างๆ ในสังคม ที่ชีวิตผู้คนล้มเหลว ไปไม่ถึงจุดหมาย ก็เพราะผู้คนขาดความเข้าใจการใช้หลักสติสัมปชัญญะอย่างเป็นระบบนั่นเอง

Abstract: This research study has three objectives: 1)to study the principles of mindfulness in Theravada Buddhist scriptures 2)to study the understanding of mindfulness in Thai society and 3) to apply the principles of mindfulness. in Buddhism to Thai society This research is a qualitative research by documentary research. The research results found that 1. Principles of mindfulness according to Buddhist scriptures that speaks mindfulness When by definition it means remembrance is awareness When the two words are combined it means that consciousness is full awareness. If interpreted in dharma practice, mindfulness is a closed device a blocker a breaker of defilement not to have control over the mind. 2. Understanding of the consciousness of people in Thai society From the analysis of the meaning of consciousness Compared to field research it was found that the key points were missing in applying the principles of consciousness is to understand consciousness in a systematic way Mindfulness and consciousness must go hand in hand systematically and supported by other categories of dharma therefore useful in daily life Mindfulness is not just remembering what you did and what you could say and sensibility is not just awareness but also know their destination There is also a plan to reach the set goal and also responsible for their goals plans duties in life Therefore it will bring consciousness to use really effectively If you forget your goals forget your plans in life I have to set a new attitude. Practice mindfulness often is to remember often our goals and plans in life. 3. Mindfulness in daily life in the lives of those people All have goals, duties that must be done living life having to dominate oneself dominate people dominate work, must give up personal desires in order to maintain oneself dominate people, dominate the job well in order to accomplish the assigned tasks must plan Prioritize plans and check assess self-assess what to do first How can you do it How much more do I have to do to finish the job (according to the characteristics of the four senses) people who always do this The work was accomplished according to the goal life is not difficult Don't waste your time with silly desires that provoke people like this have consciousness in life No matter how you dominate yourself dominate people dominate your job and whatever the goal in life is. when there is a plan Goals are always kept in mind Life has reached its destination Completing the goals in order Because they always keep their eyes on their goals and follow their plans thus banishing passions and provocations out of life As for those who lost their minds unable to dominate oneself dominate people dominate jobs because of forgetting the goal (losing consciousness) forgetting the original plan (Losing consciousness) People in society must understand consciousness well. and keep in mind the goal own plans often It's called having to concentrate often If one lives with this understanding of consciousness can dominate themselves dominate people dominate jobs and examine their own lives The research found that Phenomena in society where people's lives fail did not reach the destination It's because people lack understanding of the systematic use of consciousness.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. ส่วนหอสมุดกลาง

Address: พระนครศรีอยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: สามารถ สุขุประการ

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: ศิริโรจน์ นามเสนา

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2565

Modified: 2568-09-08

Issued: 2568-09-08

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาพระพุทธศาสนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	123-พระมหาสันทรรศน์ ฐิตวิริโย (จ่าม่วง).pdf	1.74 MB

ใช้เวลา

0.035165 วินาที