อัตลักษณ์ลวดลายผ้าบาติกด้วยสีครามธรรมชาติ สู่การออกแบบผลิตภัณฑ์ของที่ระลึก จังหวัดสงขลา

Batik pattern identity with natural indigo colors to the design of souvenir products, Songkhla Province

Name: ติณณา อุดม

keyword: ผ้า

ThaSH: สีย้อมและการย้อมสี

Classification :.DDC: 677.022

ThaSH: การออกแบบผลิตภัณฑ์

ThaSH: สีคราม

ThaSH: ของที่ระลึก

; การออกแบบลวดลาย

Abstract: งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาอัตลักษณ์เมืองเก่าสงขลาในการออกแบบลวดลาย ผ้าบาติก 2) ศึกษากระบวนการสร้างลวดลายบนผืนผ้าบาติกด้วยสีครามธรรมชาติ 3) ออกแบบ ผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกให้เป็นสินค้าที่ทันสมัยโดยใช้แนวคิดการออกแบบอย่างยั่งยืน ด้วยการวิจัย เชิงคุณภาพและเชิงปริมาณ กลุ่มตัวอย่างที่กำหนดเพื่อเป็นแหล่งข้อมูลที่จาเป็นตามวัตถุประสงค์ ได้แก่ ผู้ที่อาศัยในชุมชนย่านเมืองเก่า อำเภอเมืองสงขลา จังหวัดสงขลา และนักวิชาการที่เชี่ยวชาญ ด้านสถาปัตยกรรมเมืองเก่า จำนวน 5 คน เพื่อศึกษาอัตลักษณ์เมืองเก่าสงขลาในการออกแบบ ลวดลายผ้าบาติก ผู้เชี่ยวชาญด้านเส้นใยและการออกแบบทั้งภาครัฐและเอกชน จำนวน 5 คน เพื่อศึกษากระบวนการสร้างลวดลายบนผืนผ้าบาติกด้วยสีครามธรรมชาติ และนักท่องเที่ยวพื้นที่ย่าน เมืองเก่า อำเภอเมืองสงขลา จังหวัดสงขลา จำนวน 150 คน เพื่อประเมินความพึงพอใจในการ ออกแบบผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกให้เป็นสินค้าที่ทันสมัยโดยใช้แนวคิดการออกแบบอย่างยั่งยืน เครื่องมือ ที่ใช้ในการวิจัยประกอบด้วย แบบสัมภาษณ์เชิงลึก แบบสอบถาม และแบบประเมินความพึงพอใจ วิธีดำเนินการวิจัย ทำการศึกษาอัตลักษณ์เมืองเก่าสงขลาในการออกแบบลวดลายผ้าบาติก โดยการ สัมภาษณ์ผู้เชี่ยวชาญเชิงลึก จากนั้นนำมาวิเคราะห์เพื่อออกแบบลวดลายและสร้างสรรค์เป็นลวดลาย บาติกด้วยการย้อมสีครามธรรมชาติ เพื่อออกแบบผลิตภัณฑ์ของที่ระลึก จำนวน 1 คอลเลคชั่น ประเมินความพึงพอใจจากนักท่องเที่ยว วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย และ ส่วน เบี่ยงเบนมาตรฐาน ผลการศึกษา ด้านอัตลักษณ์เมืองเก่าสงขลาในการออกแบบลวดลายผ้าบาติก พบว่า เมืองเก่าสงขลาเป็นเมืองสำคัญที่มีมรดกวัฒนธรรมอันทรงคุณค่าทางด้านประวัติศาสตร์ ศิลปวัฒนธรรม และเป็นแหล่งผสมผสานทางวัฒนธรรมอันหลากหลายของกลุ่มคนสามศาสนาคือ ชาวไทยพุทธ ไทยจีน และไทยมุสลิม ที่สะท้อนออกมาในรูปแบบวิถีชีวิตชุมชนที่มีเอกลักษณ์และ รูปแบบของสถาปัตยกรรมที่โดดเด่น มีรูปแบบงานศิลปกรรมจากลวดลายธรรมชาติผสมผสาน ลวดลายสถาปัตยกรรม ผู้วิจัยนาความหมายที่มีร่วมกันของรูปแบบลวดลาย รวมถึงทฤษฎีการ ออกแบบและความคล้ายคลึงกัน โดยมีองค์ประกอบของสี โครงร่างเงา รายละเอียดตกแต่ง และวัสดุ ทาให้เกิดเป็นลวดลายใหม่ที่สวยงามและแฝงด้วยเรื่องราวของอัตลักษณ์เมืองเก่าสงขลา ด้านผล การศึกษากระบวนการสร้างลวดลายบนผืนผ้าบาติกด้วยสีครามธรรมชาติ พบว่า ลวดลายที่ได้รับการ คัดเลือกจากผู้เชี่ยวชาญทั้ง 5 คน คือ ลวดลายที่ 1 จากแนวคิดการออกแบบของโรงสีแดง หับ โห้ หิน มัสยิดบ้านบน และประตูเมืองสงขลา มีเอกลักษณ์เฉพาะในด้านโครงสร้างตัวอาคารผสมผสานระหว่าง อาคารในย่านเมืองเก่าประกอบเป็นโครงสร้างและนาลักษณะของเส้นโค้งที่ให้ความรู้สึกเคลื่อนไหว จากลวดลายช่องลมมาประกอบเป็นลวดลายที่สะท้อนความงามและอัตลักษณ์เชิงพื้นที่ จากนั้นนำไป สร้างสรรค์ลวดลายบาติกและย้อมสีครามธรรมชาติ ทาการทดสอบความคงทนของสีต่อแสง พบว่า มีความคงทน >4 ทดสอบความคงทนของสีต่อการซัก พบว่า มีความคงทนระดับ 4 ทดสอบความ คงทนของสีต่อการขัดถู พบว่า มีความคงทนสภาวะแห้ง ระดับ 2 - 3 ความคงทนสภาวะเปียก ระดับ 1 - 2 และความต้านทานต่อการขัดถู พบว่า มีความต้านทาน >10,000 ครั้ง และประเมิน ความพึงพอใจจากนักท่องเที่ยวต่อผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกจังหวัดสงขลาประเภทเสื้อผ้า มีค่าคะแนน สูงสุด (𝑥̅=4.34) รองลงมาผ้าโพกศีรษะและรองเท้าเท่ากัน (𝑥̅=4.30) กระเป๋า (𝑥̅=4.28) และหมวก (𝑥̅=4.27) ตามลาดับ โดยรวมมีค่าเฉลี่ยได้รับความพึงพอใจในระดับมาก (𝑥̅= 4.30)

Abstract: The objectives of this research were 1) to study the identity of Songkhla old town in terms of designing batik patterns 2) to study the process of creating patterns on batik using natural indigo, and 3) to design souvenirs as modern products using sustainable design concept. The study was conducted from both qualitative and quantitative. The sample groups, which were determined as necessary sources of information for the objectives, were the people living in the community of the old town area, Mueang district, Songkhla province, as well as five scholars who specialized in the architecture of the old town. The sample groups were studied for investigating the identity of Songkhla old town in designing batik patterns. Five specialists in fiber and design, from both public and private sectors, were studied for inspecting the process of creating patterns on batik using natural indigo. Additionally, 150 tourists in the old town area, Mueang district, Songkhla province, participated to be evaluated their satisfaction in designing souvenirs as modern products using sustainable design concepts. The research tools were in-depth interviews, questionnaires, and satisfaction assessments. Research methodology was studying the identity of Songkhla old town in terms of designing batik patterns by in-depth interviewing the specialists. Then the interview was analyzed for designing patterns and creating batik patterns by dyeing with natural indigo. This process was conducted for designing one collection of souvenir products and evaluating satisfaction of tourists. The data was analyzed using statistics: percentages, means, and standard deviation. The results of the study regarding the identity of Songkhla old town in terms of designing batik patterns showed that the old town was an important town with a valuable cultural heritage in terms of history, art, and culture. Moreover, it was a source of diverse cultures of three religious’ groups: Thai Buddhists, Thai Chinese, and Thai Muslims. This diversity reflected the unique ways of life of the community and the outstanding architectural patterns. There were art forms, based on natural patterns, combined with architectural patterns. The researcher utilized the combination of the meanings in the patterns, design theory and similarities, the elements of colors, shadow outlines, decorative details, and materials to create new and beautiful patterns indirectly showing the identity of Songkhla old town for designing three patterns. The researcher discovered that pattern 1 was the most satisfying pattern. The results of the study about the process of creating patterns on batik with natural indigo showed that the patterns came from the design concept of Hab Ho Hin Red Mill, Bannbon Mosque, and Songkhla city gate. Pattern 1 was unique in terms of building structure: the mixture of the buildings in the old town making up the structure. Afterwards, the curved characteristics, which gave a feeling of movement from the vent patterns, were applied to assemble into patterns that reflected beauty and spatial identity. Finally, the assembled patterns were used to create batik patterns and dye the batik with natural indigo. From the test results, the color fastness to light of the dyed batik was at level >4. The color fastness to washing was at level 4. The color fastness to the friction in a dry state was at level 2-3, and in a wet state was at level 1-2. The resistance against abrasion was >10,000 times. In addition, the further development of clothing souvenir products gained the highest score (𝑥̅=4.34). The second was headdresses and shoes (𝑥̅ =4.30). The third was bags (𝑥̅=4.28). The fourth was hats (𝑥̅=4.27). Overall, the products gained a high level of satisfaction with an average of (𝑥̅= 4.30).

มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนคร. สำนักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: arit@rmutp.ac.th

Name: จรัสพิมพ์ วังเย็น

Role: ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์

Email : jaratpim.w@rmutp.ac.th.

Name: สุชีรา ผ่องใส

Role: ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์

Email : sucheera.p@rmutp.ac.th

Name: ชญาภัทร์ กี่อาริโย

Email : chayapat.s@rmutp.ac.th

Created: 2566

Modified: 2025-06-04

Issued: 2568-05-13

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

CallNumber: วพ 677.022 ต389อ

tha

Spatial: ไทย

Spatial: สงขลา

DegreeName: ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต

Level: ปริญญาเอก

Descipline: คหกรรมศาสตร์

Grantor: มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนคร

©copyrights มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนคร

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	HEC_68_01.pdf	13.75 MB	8	2025-09-04 19:24:35

ใช้เวลา

0.017982 วินาที