Typology and formation of pothole along the Mekong river and erosional remnant in sandstone of Khorat group, Ubon Ratchathani province, northeastern Thailand

การจำแนกและการก่อรูปแบบของกุมภลักษณ์ตามแนวแม่น้ำโขงและส่วนที่เหลือจากการกร่อนในหินทรายของกลุ่มหินโคราชจังหวัดอุบลราชธานี ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ประเทศไทย

Name: Sirawat Udomsak

LCSH: Potholes -- Thailand

LCSH: Sandstone

LCSH: Geoparks -- Thailand

LCSH: Mekong River

Abstract: Phachan Samphanbok Geopark showcases fascinating erosional features, such as a multitude of potholes in the Mekong River. Additionally, it is home to the largest pedestal rock in Thailand, located in Ubon Ratchathani province in the northeastern part of the country, near the border between Thailand and Laos PDR. The formation of potholes is attributed to the erosive force of swirling sediment within fractures caused by vortex currents. In this research study on pothole evolution, the potholes in the Mekong River were categorized into two main groups: structural control potholes and non-structural control potholes. These types were further divided into five groups: ovoid potholes, lateral potholes, open lateral potholes, hierarchical potholes, and coalesced potholes. To analyze pothole characteristics, pebbles within sandstone beds were counted, and samples of pothole grinders were collected for composition comparison. The study revealed that a higher proportion of grinders in a pothole increases the likelihood of its occurrence. Stratigraphic columns were constructed in the study area to describe lithofacies and sedimentary structures. Pothole occurrence was found to be related to pebbly sandstone and trough cross bedding, which are associated with hierarchical potholes. A drone was utilized to capture aerial photos in a grid pattern, enabling the estimation of pothole density and categorization into three zones: high-density, moderate-density, and low-density pothole zones. Several factors were identified as controlling pothole occurrence, including horizontal bedding, the narrow width of the river leading to increased flow velocity, and the location situated in the cutbank zone. The formation of the giant pedestal rock is attributed to ancient gullies eroding into vertical fractures during the last tectonic event. The study of lithofacies indicates a paleoenvironment characterized by a braided river, with paleocurrents flowing in a southwest direction. Overall, this research emphasizes the significance of promoting the Phachan Samphanbok Geopark as a world-class geological heritage site. It also provides suggestions for the local communities and recommendations for future risk management in the Phachan and Samphanbok areas.

Abstract: ในพื้นที่อุทยานธรณีผาชัน สามพันโบก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย จังหวัดอุบลราชธานี บริเวณริมแม่น้ำโขงระหว่างรอยต่อของประเทศไทยและประเทศลาวพบลักษณะรูปแบบของการกัดกร่อนของหินทรายที่น่าสนใจคือ การเกิดโบกจำนวนมากในแม่น้ำโขงและการเกิดเสาเฉลียงที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย โดยโบกเกิดจากการขัดสีของตะกอนโดยกระแสน้ำวนในรอยแตก ในงานวิจัยนี้ได้ศึกษาการวิวัฒนาการของการเกิดโบก จึงสามารถจำแนกรูปแบบของโบกที่เกิดในแม่น้ำโขงออกมาได้สองกลุ่มหลักได้แก่ โบกที่ถูกควบคุมโดยโครงสร้างทางธรณีและ โบกที่ไม่ถูกควบคุมโดยโครงสร้างทางธรณี ซึ่งโบกรูปแบบนี้แบ่งออกได้อีก 5 รูปแบบย่อย ได้แก่ โบกทรงรี โบกด้านข้าง โบกด้านข้างแบบเปิด โบกลำดับชั้น และโบกเชื่อมประสาน กรวดในชั้นหินทรายถูกนับและเปรียบเทียบกับองค์ประกอบของกรวดที่อยู่ในโบกและแสดงถึงความสัมพันธ์ว่ายิ่งปริมาณกรวดมาก การเกิดโบกก็จะเกิดขึ้นได้ง่ายตาม มีการสร้างลำดับชั้นหินในพื้นที่ศึกษาโดยบรรยายถึงชุดลักษณะของหินและโครงสร้างของหินตะกอน รวมถึงการเกิดโบกยังมีความเกี่ยวข้องกับหินทรายปนกรวดที่เป็นต้นกำเนิดกรวดในโบกและโครงสร้างชั้นเฉียงระดับแบบร่องทำให้เกิดโบกแบบลำดับชั้น มีการใช้โดรนบินในรูปแบบตารางเพื่อบันทึกภาพถ่ายทางอากาศเพื่อประเมินความหนาแน่นของโบกโดยแบ่งได้ 3 เขต เขตความหนาแน่นสูง กลาง และต่ำ สามพันโบกถูกควบคุมด้วย 3 ปัจจัยหลักคือ การวางตัวของชั้นหินในแนวระนาบ ความแรงของกระแสน้ำจากแม่น้ำที่แคบลง และที่ตั้งอยู่บริเวณโค้งด้านนอกของแม่น้ำที่มีการกัดเซาะสูง นอกจากนี้ยังมีการศึกษาการเกิดเสาเฉลียง พบว่าเกิดจากการกัดกร่อนโดยทางน้ำโบราณลงไปตามรอยแตกที่เป็นผลมาจากการยกตัวของเปลือกโลก การศึกษาชุดลักษณะของหินซึ่งบอกได้ว่าชั้นหินบริเวณนี้เกิดการสะสมตัวในแม่น้ำประสานสายและมีทิศทางการไหลไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ สุดท้ายงานวิจัยนี้ยังชี้ให้เห็นถึงจุดเด่นทางธรณีที่สามารถผลักดันพื้นที่นี้ไปสู่อุทยานโลกได้ รวมถึงข้อเสนอแนะถึงชุมชนรวมถึงการจัดการความเสี่ยงของพื้นที่ผาชันและสามพันโบกในอนาคต

Chulalongkorn University. Office of Academic Resources

Address: BANGKOK

Email: cuir@car.chula.ac.th

Name: Montri Choowong

Role: Advisor

Name: Vichai Chutakositkanon

Role: Advisor

Issued: 2022

Modified: 2025-01-05

Issued: 2025-01-05

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

URL: http://doi.org/10.58837/CHULA.THE.2022.168

eng

DegreeName: Doctor of Philosophy

Level: Doctoral Degree

Descipline: Geology

Grantor: Chulalongkorn University

©copyrights Chulalongkorn University

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	6072107023.pdf	10.78 MB

ใช้เวลา

0.040928 วินาที