กระบวนการฝึกเจริญสติในชีวิตประจำวัน ผ่านการโค้ชที่มีสติเป็นฐาน

Name: วราภรณ์ ศิริโอวัฒนะ

keyword: กระบวนการฝึกเจริญสติ

; สติปัฏฐาน 4

; หลักธรรมภาวนา 4

; กระบวนการงานวิจัย (Research Criticism)

Abstract: ดุษฎีนิพนธ์เล่มนี้ มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาวิเคราะห์ บริบท สภาพ ปัญหา ความจำเป็นด้านการฝึกเจริญสติของประชาชนในชุมชนวัดใหม่ยายแป้น และแนวคิด ทฤษฎีการฝึกเจริญสติในชีวิตประจำวันผ่านการโค้ชที่มีสติเป็นฐาน ตามแนวทางศาสตร์สมัยใหม่ 2) เพื่อศึกษาวิเคราะห์หลักพุทธสันติวิธีที่เอื้อต่อการพัฒนากระบวนการฝึกเจริญสติในชีวิตประจำวันผ่านการโค้ชที่มีสติเป็นฐาน 3) เพื่อพัฒนาและนำเสนอกระบวนการฝึกเจริญสติในชีวิตประจำวันผ่านการโค้ชที่มีสติเป็นฐาน สำหรับประชาชนในชุมชน เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action Research) ในรูปแบบอริยสัจโมเดล มีขั้นตอนในการวิจัยตามแนวทางบันได 9 ขั้น โดยการศึกษาจากการลงพื้นที่จริง ประสานความร่วมมือภายใต้พลัง บ ว ร ของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในพื้นที่ ศึกษาเอกสาร (Documentary Research) ค้นคว้างานวิจัยที่เกี่ยวข้องทั้งในประเทศไทยและต่างประเทศ ด้านเนื้อหาแนวคิด ทฤษฎี วิธีการปฏิบัติที่ได้ผล เข้าร่วมเรียนรู้รวมถึงการสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วม (Participation Observation) การสัมภาษณ์เชิงลึก (In-dept Interview) การจัดวิพากษ์กระบวนการงานวิจัย (Research Criticism) และลงสู่ปฏิบัติจริง (Action Research) เพื่อให้ได้ข้อมูลในการศึกษาการเจริญสติในรูปแบบทางพุทธศาสนา บูรณาการร่วมกับทฤษฎีสมัยใหม่ เพื่อออกแบบกระบวนการและเครื่องมือในการโค้ช นำเอาธรรมลงไปทำเพื่อรับใช้ชุมชนและสังคมให้เกิดประโยชน์ได้อย่างเป็นรูปธรรมสำเร็จตามวัตถุประสงค์ที่กำหนดไว้ ผลการวิจัยพบว่า 1. สภาพปัญหาและความจำเป็นของชุมชนวัดใหม่ยายแป้น ปัญหาจากสภาพเศรษฐกิจ ส่งผลต่อให้ความสัมพันธ์ของคนในครอบครัวมีปัญหา นำไปสู่ปัญหาความขัดแย้งในครอบครัว ส่งผลกระทบทางด้านจิตใจและร่างกาย เกิดความเครียด ไม่สามารถหาทางออกของปัญหาและขาดที่พึ่งพิงทางด้านจิตใจ จึงจำเป็นในการพัฒนาด้านจิตภาพ (ภาวิตจิต) ของคนในชุมชน ด้วยการพัฒนาจิตใจด้วยการฝึกเจริญสติ ให้เกิดสุขภาวะภายในที่ดี เพื่อให้การเจริญสติเข้าถึงได้ง่ายและนำไปปฏิบัติในชีวิตประจำวันให้เกิดประโยชน์ต่อตนเองและครอบครัว 2. หลักพุทธสันติวิธีที่เอื้อต่อการพัฒนากระบวนการฝึกเจริญสติในชีวิตประจำวันผ่านการโค้ชที่มีสติเป็นฐาน ประกอบด้วย คือสติปัฏฐาน 4 คือการฝึกสติให้รู้เท่าทัน กาย เวทนา จิต ธรรม การฝึกเจริญสติ เพื่อนำมาพัฒนาจิตให้เกิดปัญญา เมื่อเกิดสภาวะที่ทำให้เกิดทุกข์ขึ้น สติจะเป็นตัววิเคราะห์ทุกข์ หาสาเหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ (สมุทัย) กำหนดเป้าหมาย (นิโรธ) และหาวิธีการปฏิบัติเพื่อดับทุกข์ (มรรค) หรืออริยสัจ 4 นำหลักธรรมภาวนา 4 มาบูรณการเพื่อพัฒนาเป็นกระบวนการดังนี้ 1) กายภาวนา (การเจริญกาย) 2) สีลภาวนา (การเจริญศีล) ไม่เบียดเบียน 3) จิตภาวนา (การเจริญจิต) มีเมตตาคุณธรรม 4) ปัญญาภาวนา (การเจริญปัญญา) เข้าใจสิ่งทั้งหลายตามเป็นจริง เกิดการตระหนักรู้ด้วยปัญญา 3. พัฒนาและนำเสนอกระบวนการฝึกเจริญสติในชีวิตประจำวัน ผ่านการโค้ชที่มีสติเป็นฐาน สำหรับประชาชนในชุมชนเพื่อเสริมสร้างชีวิต ชุมชนและสังคมให้เกิดสันติสุข โดยนำกิจกรรม “ปลูกสติ สร้างสุข เพื่อความสำเร็จ” ลงไปพัฒนายังกลุ่มเป้าหมาย ผลลัพธ์ที่ได้ การออกแบบกระบวนการที่ใช้ได้ผล การประเมินผลในเชิงพฤติกรรมที่เกิดการเปลี่ยนแปลงในเชิงประจักษ์องค์ความรู้ที่ได้ คือ โมเดล “ปลูกต้นแห่งสติ” คือการฝึกเจริญสติในชีวิตประจำวัน เข้าใจ และเข้าถึงได้ง่ายประกอบด้วยการพัฒนา 5 ด้าน 1) กายเจริญ เพื่อการรู้จักตน รักและเมตตาตนเอง เห็นคุณค่า ในตนและมีชีวิตอย่างมีความหมาย จึงรู้จักตนดี 2) ศีลเจริญ เพื่อการประพฤติดี ทั้งการพูดและการกระทำ เกิดประโยชน์ต่อตนเอง ชุมชน และสังคม เป็นผู้ปฏิบัติตนงาม 3) จิตเจริญ เพื่อพัฒนาจิต มีสติรู้เท่าทันจิต จิตสงบร่มเย็น เกิดสุขภาวะภายใน จึงสร้างสุขได้ 4) ปัญญาเจริญ เพื่อพัฒนาปัญญาให้เจริญ หาทางออกของปัญหาในชีวิตได้ เกิดมีปัญญาแจ่มแจ้ง 5) กัลยาณมิตรโค้ช ช่วยสร้างให้สติแข็งแรงงอกงาม ผู้ที่เป็นโค้ชจะต้องเป็นบุคคลที่เป็นกัลยาณมิตร 7 ประการ ช่วยเหลือเกื้อกูลในการฝึกฝนปฏิบัติเจริญสติให้เกิดความต่อเนื่อง สม่ำเสมอ เจริญงอกงามตลอดไป

Abstract: This dissertation consisted of the following objectives: 1) to analyze context, conditions, problems, and needs of mindfulness cultivation of people in Wat Mai Yai Paen community, as well as concepts on mindfulness cultivation in daily life through mindfulness-based coaching according to modern science; 2) to examine the Buddhist peaceful means conducive to mindfulness cultivation in daily life through mindfulness-based coaching; and 3) to develop and present mindfulness cultivation process in daily life through mindfulness-based coaching for people in Wat Mai Yai Paen community. The study employed action research which was based on Ariyasacca (the Four Noble Truths) model under the 9-step framework. The study conducted field trip and collaborated with all stakeholders in the areas under the 'Bowon' power (villages, temples, schools). The documentary research, employing relevant research works both within Thailand and in other countries, was also conducted to investigate content, concepts, theories, and effective methods of practice. Participation observation, in-depth interview, research criticism, and action research were utilized to collect data on Buddhist mindfulness cultivation integrated with modern science. All of this data were used to design the coaching method and tools. The Dhamma was integrated to serve and benefit the community and society, and the set objectives were met successfully. From the dissertation, the following results are found: 1) The problems and necessities of Wat Mai Yai Paen community are caused by economic situations, which cause conflict among family members, impacting both mental and physical aspects, leaving them unable to handle problems and lacking mental instability. As a result, the mental development of people in the community is required through mindfulness cultivation, which will result in good inner well-being in order to have mindfulness more easily and use it in everyday life, resulting in benefits to oneself and family. 2) The Buddhist peaceful means conducive to meditation cultivation is Satipaṭṭhāna (the four foundations of mindfulness), namely mindfulness as regards the body, feelings, mental conditions, and ideas. Meditation cultivation leads to wisdom. Whenever there are conditions that give rise to suffering, mindfulness will investigate suffering by identifying the origin of suffering (samudaya), the cessation of suffering (nirodha), and the path leading to the cessation of suffering (magga). This is also known as Ariyasacca (the four noble truths), which when integrated with Bhāvanā (four developments) results in the following process: (1) Kāya-bhāvanā (physical development), (2) Sīla-bhāvanā (moral development), (3) Citta-bhāvanā (mental development), and (4) Paññā-bhāvanā (wisdom development). All of this helps one to understand things as they are through wisdom. 3) From developing and presenting mindfulness cultivation process in daily life through mindfulness-based coaching for people in Wat Mai Yai Paen community, the activity called ‘cultivate mindfulness and build happiness for success’ was adopted to develop the target group. The results reveal that the designed process is effective as there is a behavioral change evidently. A body of knowledge obtained is ‘Cultivation of Mindfulness’ model, which promotes mindfulness cultivation in daily life. A model consists of the following five aspects: (1) physical cultivation, leading to knowing oneself, loving and having compassion for oneself, recognizing one's value, and living a meaningful life; (2) moral cultivation, leading to good conduct, both in speech and action, with benefits for oneself, communities, and society; (3) mental cultivation, leading to mindfulness, peaceful mind, and inner well-being; (4) intellectual cultivation, leading to having wisdom to find solutions to problems; and (5) Kalayāṇamitta coach, who guides a person to a stable state of mindfulness. Kalayāṇamitta coaches or good coaches must be someone with seven qualities of a good friend, which include continuously and consistently assisting one another in cultivating mindfulness.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. ส่วนหอสมุดกลาง

Address: พระนครศรีอยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระครูปลัดปัญญาวรวัฒน์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: พระปราโมทย์ วาทโกวิโท

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2566

Modified: 2567-07-14

Issued: 2567-07-14

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต

Level: ปริญญาเอก

Descipline: สาขาวิชาสันติศึกษา

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	วราภรณ์ ศิริโอวัฒนะ.pdf	15.39 MB	4	2025-08-09 15:47:30

ใช้เวลา

0.036044 วินาที