การศึกษาวิเคราะห์แนวความคิดเรื่องประโยชน์ในพุทธปรัชญาเถรวาท

Name: พระมหาวิโรจน์ วิโรจโน (ผาทา)

keyword: อรรถประโยชน์

; พุทธปรัชญา

; ปรัชญาเถรวาท

; Utility (Attha)

; ประโยชน์นิยม

Abstract: วิทยานิพนธ์นี้ประสงค์ที่จะศึกษาทรรศนะเรื่องประโยชน์ในพุทธปรัชญาเถรวาทและ แนวคิดที่เกี่ยวข้อง เพื่อที่จะหาข้อสรุปเกี่ยวกับจุดยืนในด้านหลักประโยชน์หรืออรรถประโยชน์ของตนเอง และเพื่อจะตอบปัญหาว่าเมื่อทรรศนะประโยชน์อื่นๆทางฝ่ายตะวันตก เช่น ปรัชญาประโยชน์นิยมได้ให้คําตอบเรื่องประโยชน์ในการแก้ไขปัญหาจริยธรรมแก่สังคม เมื่อเป็นเช่นนั้น ทรรศนะด้านประโยชน์ของพุทธปรัชญาเถรวาทจะมีอยู่บ้างหรือไม่ และถ้ามีจะให้คําตอบด้านการแก้ไขปัญหาจริย ธรรมได้อย่างไร ในการศึกษาวิจัย ผู้วิจัยได้แบ่งเนื้อหาของงานวิจัยออกเป็น 5 บท ซึ่งแต่ละบทจะ อธิบายถึงจุดประสงค์ที่ต้องการศึกษา ดังนี้ บทที่ 1 กล่าวถึงความสําคัญและความเป็นมาของปัญหาที่จะต้องนํามาศึกษา บทที่ 2 กล่าวถึงทรรศนะอันเป็นบริบททั่วไปของแนวคิดเรื่องอรรถประโยชน์ทั้ง ทางฝ่ายตะวันตก คือ เจเรอมี เป็นธัม และจอห์น สจ๊วต มิลล์ บทที่ 3 กล่าวถึงประโยชน์ในทรรศนะประโยชน์ในทรรศนะของพุทธปรัชญาเถร วาททั้งที่ปรากฏในคัมภีร์ และทรรศนะส่วนบุคคลของนักศาสนา และนักปรัชญาชาวพุทธเพื่อที่จะ ศึกษาถึงความหมายที่แท้จริงของประโยชน์ในพุทธปรัชญาเถรวาท บทที่ 4 กล่าวถึงการนําแนวคิดเรื่องประโยชน์ประโยชน์ทั้งในทรรศนะของเจเรอ บีเป็นธัม และ จอห์น สจ๊วต มีลล์ ที่ได้อธิบายไว้ในบทที่ 1 มาวิเคราะห์เปรียบเทียบเพื่อให้เห็นถึง ความคล้ายคลึง และความแตกต่างของแนวคิดทั้งสองฝ่าย และเป็นการหาข้อสรุปว่าแท้จริงแล้ว พุทธปรัชญาเถรวาทเป็นประโยชน์นิยมหรือไม่ รวมไปถึงการนํากรอบแนวคิดเรื่องประโยชน์ใช้ เป็นเกณฑ์ในการตัดสินปัญหาจริยธรรมบางประการและศึกษาถึงอิทธิพลของแนวคิดเรื่อง ประโยชน์ที่มีต่อสังคมในด้านต่างๆ ด้วย บทที่ 5 กล่าวถึงผลสรุปที่ได้ศึกษาวิจัยมาทั้งหมดพร้อมทั้งข้อเสนอแนะในการทําปัญหาที่ยังไม่ได้ศึกษาไปค้นคว้าต่อไป จากการศึกษาวิจัยมาทั้งหมด ผู้วิจัยได้พบข้อสรุปอันเป็นประโยชน์เกี่ยวกับหลักประโยชน์ในทรรศนะของพุทธปรัชญาเถรวาท ดังนี้ 1. คําว่าประโยชน์ในทรรศนะของพุทธปรัชญาเถรวาท หมายถึง ความสุขหรือสิ่งที่จะ ทําให้ชีวิตดีขึ้น เจริญขึ้น หรือแปลว่า จุดหมายของชีวิตมนุษย์ ซึ่งสามารถสรุปได้เป็น 2 ประการ คือ 1.1 ประโยชน์ทางวัตถุ ได้แก่ ทรัพย์สิน เกียรติยศ ชื่อเสียง เป็นต้น 1.2 ประโยชน์ ทางด้านจิตใจ ได้แก่ การบรรลุคุณธรรม ทั้งมรรคผลนิพพาน หรือระดับขั้นของการพัฒนาจิตใจ เป็นต้น 2. พุทธปรัชญาเถรวาทมีหลักประโยชน์อยู่ที่การทําประโยชน์เพื่อมวลชน และมีราย ละเอียดอยู่ที่การคํานึงถึงประ โยชน์ตนเอง เป็นอันดับแรกจากนั้นจึงจะขยายความพร้อมมูลของตน เองไปช่วยเหลือผู้อื่นให้บรรลุประโยชน์ตนเอง ซึ่งเมื่อทําเช่นนี้ก็จะเกิดประโยชน์ทั้ง 2 ฝ่ายขึ้น กล่าวคือ ทั้งตนเองและผู้อื่นก็ได้ประโยชน์ร่วมกัน 3. ประโยชน์ในทรรรศนะของพุทธปรัชญาเถรวาทนั้นแบ่งได้เป็น 3 ประเภท คือ 3.1 ประโยชน์ชาตินี้ 3.2 ประโยชน์ชาติหน้า 3.3 ประโยชน์สูงสุด ประโยชน์ 3 ประการ นี้ พุทธปรัชญาเถรวาทเห็นว่ามนุษย์ควรบรรลุประโยชน์ชาตินี้ ชาติหน้าให้ได้ จึงจะได้ชื่อ ว่าเป็นบัณฑิตเกิดมาไม่ใช้ประโยชน์ นอกจากนั้น ยังมีประโยชน์ที่เหลืออีก คือ 3.4 ประโยชน์ตน 3.5 ประโยชน์ คนอื่น 3.6 ประโยชน์สองฝ่าย ประโยชน์ 3 ประการนี้ มนุษย์จะต้องยึดเอา ประโยชน์ตนก่อน กล่าวคือ อันดับแรกมนุษย์จะต้องมีความพร้อมก่อนที่จะไปช่วยเหลือคนอื่น เพราะเมื่อไม่บรรลุประโยชน์ตนเองก็ช่วยเหลือคนอื่นได้ยาก 4. เมื่อนําหลักประโยชน์ของพุทธปรัชญาเถรวาทไปเปรียบเทียบกับทฤษฎีประโยชน์ นิยมของเจเรอมี เป็นธัม และ จอห์น สจ๊วต มิลล์ และได้ข้อสรุปว่า หลักประโยชน์ของพุทธปรัชญา เถรวาทนั้นไม่เป็นประโยชน์นิยมแบบตะวันตก เพราะมีความแตกต่างกันทั้งในด้านหลักการและ รายละเอียด 4 ประเด็น คือ 4.1 ด้านหลักการ 4.2 ด้านความสุข 4.3 ด้านแรงจูงใจ และผลของการกระทํา 4.4 ด้านหลักสัมพัทธ์นิยม ซึ่งประเด็นที่เป็นข้อขัดแย้งว่า พุทธปรัชญาเถรวาทไม่เป็นประโยชน์นิยม อย่างชัดเจนก็คือ (1) ประเด็นเรื่องแรงจูงใจและผลการกระทํา (2) ประเด็นเรื่องหลักสัมพัทธ์นิยม 5. จากการศึกษาวิจัยพบว่า แนวคิดเรื่องประโยชน์ในทรรศนะพุทธปรัชญาดเถรวาท นั้นมีอิทธิพลต่อสังคมในหลายๆ ด้าน เช่น ด้านการศึกษาเศรษฐกิจ การเมือง การปกครอง เป็นต้น

Abstract: An attempt is made in this thesis to critically examine the Theravada Buddhist concept of Utility (Attha) to find out its standpoint in Comparison and contrast with the Westem concept of Utilitarianism. In this research work, the thesis is divided into 5 chapters, in which the content of the research are explained accordingly : Chapter 1: It is concemed with the background and significance of study. Chapter II : It focuses on the contexts of Utilitarianism both in the west such as John Bentham and John Stuart Mill. Chapter III : It is centered on the Theravada Buddhist concept of Utility as appeared in the Tipitaka and its commentaries including the other Buddhist scholar's view in order to search for the Original meaning of the word Utility in Buddhism. Chapter IV: The researcher tries to do two kinds of comparison, i.e. The comparison of Utilitarianism between Jeremy Bentham and John Stuart Mill and the comparison between the Western Utilitarianism and the Buddhist concept of Utility. The aim of comparison is to find out whether Buddhism is the same or different from the Western Utilitarianism. The researcher tries to apply the framework of Buddhist concept of Utility to cope with the ethical problem and to suit the present society. Chapter V: It serves as a conclusion of this thesis. It concludes all the findings and suggests further researchers in connection with this filed. In this thesis, the researcher found the core ideas of the Buddhist Utility, which can be summarized as follows: 1. The word "Utility" in Theravada Buddhism, means the state of happiness or that which can enhance the quality of life and signifies the final aim of human life. It can be summed up into 2 kinds : (1) the material utility, which means the property, fame and name, etc., and (2) the mental utility, which means the enlightenment of the Path and Fruition (Magga and Phala) or the levels of mental development. 2. The essence of the Theravada Buddhist principle lies on the utility of all people and its focus is on the utility of oneself at first and when one's own utility is fulfilled, then that can be extended to others in order to fulfill their utility. By this way, the utility of both parties will be fulfilled accordingly. 3. In Theravada Buddhist philosophy, the utility is divided into 6 kinds as follows: (1) utility in this life, (2) utility in the next life, (3) the ultimate utility, i.e. Nibbana, (4) one's own utility, (5) others utility, and (6) both. It is to be born in mind that should he be called as the wise man, he must be able to attain the this-life-utility and the next-life-utility. And he must try to perfect his own utility first, then he can help perfect others'utility. Because if he cannot be perfect his own utility, so he cannot help others perfect utility. 4. Having compared the principle of utility between Theravada Buddhist philosophy and Jereme Bentham and J.S. Mill's Utilitarianism, the researcher found that they differ from each other in the following 4 points : (1) the principle or rationale, (2) the idea of happiness, (3) the motivation and its results of action, and (4) the aspect of Absolute or ultimate. It is found that they differ essentially from each other according the points No. 3 and No. 4 respectively. 5. it is also found that the Theravada concept of utility has influenced the Thai society in many aspects, such as the education, the politics and the governance, etc.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. ส่วนหอสมุดกลาง

Address: พระนครศรีอยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระศรีปริยัติโมลี (สมชัย กุสลจิตโต)

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: พระมหาเทียบ สิริญาโณ

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2543

Modified: 2567-07-14

Issued: 2567-07-14

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาปรัชญา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	พระมหาวิโรจน์ วิโรจโน (ผาทา).pdf	38.69 MB	2	2025-05-11 13:25:45

ใช้เวลา

0.041412 วินาที