โครงการวิจัย เรื่อง การประเมินผลการทำงานขององค์กรอิสระตามรัฐธรรมนูญ : คณะกรรมการการเลือกตั้ง

Name: ธีรภัทร์ เสรีรังสรรค์

Name: ไพฑูรย์ โพธิสว่าง

Name: ยุทธพร อิสรชัย

ThaSH: สำนักงานคณะกรรมการการเลือกตั้ง

Classification :.LCCS: JF1411

ThaSH: องค์กรอิสระ

Abstract: คณะกรรมการการเลือกตั้งเป็นองค์กรอิสระที่ถูกจัดตั้งขึ้นตามรัฐธรรมนูญแห่ง ราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2540 นับตั้งแต่ได้ดำเนินกิจกรรมมาตั้งแต่ปี พ.ศ.2541 จนถึง พ.ศ. 2547 มีการดำเนินงานรวมระยะเวลาประมาณ 6 ปี ตามขอบเขต บทบาท อำนาจหน้าที่ ของคณะกรรมการการเลือกตั้งที่กำหนดไว้ เป็นระยะเวลาที่สมควรได้มีการประเมินผลการ ทำงานของคณะกรรมการการเลือกตั้งว่าได้บรรลุเจตนารมณ์ของการจัดตั้งตามที่ได้กำหนดไว้ใน รัฐธรรมนูญหรือไม่ มากน้อยเพียงไร ทั้งนี้เพื่อเสนอแนะแนวทางและมาตรการในการพัฒนา ปรับปรุงกระบวนการทำงานของคณะกรรมการการเลือกตั้ง ให้ทันต่อสถานการณ์ของการ เลือกตั้งและสถานการณ์ของการเปลี่ยนแปลงที่จะเกิดขึ้นต่อไป การวิจัยเรื่อง การประเมินผล การทำงานขององค์กรอิสระตามรัฐธรรมนูญ:คณะกรรมการการเลือกตั้ง จึงมีวัตถุประสงค์สำคัญ เพื่อติดตามและประเมินผลการทำงานของคณะกรรมการการเลือกตั้งว่าบรรลุเจตนารมณ์ของ รัฐธรรมนูญ และเป็นไปตามหลักการของการจัดตั้งหรือไม่ มีประสิทธิภาพและประสิทธิผลในการ ดำเนินงานอย่างไร ทั้งในเรื่องของการเลือกตั้ง และการบริหารงานของสำนักงาน และมี วัตถุประสงค์เพื่อเสนอแนะแนวทางและมาตรการในการพัฒนาปรับปรุงกระบวนการทำงานของ คณะกรรมการการเลือกตั้งให้ทันต่อการเปลี่ยนแปลงที่จะเกิดขึ้น การศึกษาวิจัยนี้ เป็นการศึกษาวิจัยจากข้อมูลที่เป็นทางการ และเป็นการประเมินผลการ ทำงานในแง่ของโครงสร้างระบบการทำงานของคณะกรรมการการเลือกตั้งเท่านั้น มิได้เป็นการ ประเมินผลพฤติกรรมของบุคคลในองค์กร โดยข้อมูลที่ไม่เป็นทางการแต่อย่างใด โดยเป็นการ ศึกษาวิจัยในเชิงกึ่งคุณภาพกึ่งปริมาณจากการศึกษาเอกสาร รายงานการปฏิบัติงานประจำปี ของคณะกรรมการการเลือกตั้ง การสัมภาษณ์ผู้ที่มีหน้าที่เกี่ยวข้องกับการบริหารและการ ดำเนินงานของสำนักงานคณะกรรมการการเลือกตั้งส่วนกลางและสำนักงานคณะกรรมการการ เลือกตั้งประจำจังหวัด ผู้ที่ได้รับผลกระทบจากการบริหารและการดำเนินงานของคณะกรรมการ การเลือกตั้ง เช่น ผู้สมัครรับเลือกตั้งในการเลือกตั้งองค์การบริหารส่วนจังหวัดในวันที่ 14 มีนาคม 2547 และกลุ่มนายอำเภอ นอกจากนี้ ยังมีการออกแบบสอบถามข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่าง 3 กลุ่ม คือ กลุ่ม ประชาชนผู้มีสิทธิ์เลือกตั้ง กลุ่มผู้ที่เกี่ยวข้องกับการจัดการเลือกตั้ง และกลุ่มเจ้าหน้าที่ประจำ หน่วยเลือกตั้ง ใน 5 ภาค ได้แก่ ภาคกลาง ภาคตะวันออก ภาคเหนือ ภาค ตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคใต้ โดยทำการคัดเลือกจังหวัดที่มีจำนวนผู้มีสิทธิเลือกตั้งมาก ที่สุด และน้อยที่สุด ภาคละ 2 จังหวัด รวม 10 จังหวัด ในภาคกลาง ได้แก่ จังหวัดนครสวรรค์ และจังหวัดสมุทรสงคราม ภาคตะวันออก ได้แก่ จังหวัดชลบุรี และจังหวัดตราด ภาคเหนือ ได้แก่ จังหวัดเชียงใหม่ และจังหวัดแม่ฮ่องสอน ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ได้แก่ จังหวัด นครราชสีมา และจังหวัดมุกดาหาร และภาคใต้ ได้แก่ จังหวัดนครศรีธรรมราช และจังหวัด ระนอง ผลการศึกษาพบว่า ในด้านการบริหารจัดการเลือกตั้ง คณะกรรมการการเลือกตั้งยังขาด หลักปรัชญา ซึ่งเป็นฐานในการกำหนดเกณฑ์ต่างๆ ที่เป็นธรรม แม้ว่าระบบการบริหารจัดการ เลือกตั้งจะเป็นที่พอใจของเจ้าหน้าที่ประจำหน่วยเลือกตั้งและผู้มีสิทธิเลือกตั้ง แต่รายละเอียด หลายประการในการบริหารจัดการเลือกตั้งควรมีการพัฒนาให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น โดยเฉพาะ การคำนึงถึงความสะดวกของประชาชนเป็นหลัก ตลอดจนการประชาสัมพันธ์วิธีการใช้สิทธิแก่ ประชาชนควรจะมีการเพิ่มมากขึ้น และยังไม่มีการอำนวยความสะดวกแก่บุคคลทุกกลุ่มอย่าง เท่าเทียมกัน นอกจากนี้ การใช้คณะกรรมการประจำหน่วยเลือกตั้งจากประชาชนทั่วไป ก่อให้เกิดปัญหาเมื่อต้องดำเนินคดีกับกรรมการที่กระทำความผิด เพราะไม่สามารถลงโทษทาง วินัย หรือหาตัวกรรมการประจำหน่วยเลือกตั้งที่ทุจริตมาลงโทษได้หลังจากเสร็จสิ้นการเลือกตั้ง แล้ว ในด้านการสืบสวน สอบสวน วินิจฉัยและดำเนินคดี ยังขาดการกำหนดกรอบระยะเวลา ในการสืบสวนสอบสวน วินิจฉัยให้เกิดความรวบรัด รวดเร็ว นอกจากนี้ ยังขาดการกำหนด กฎหมายหรือระเบียบที่มีมาตรฐานชัดเจน โปร่งใส เป็นธรรม และเปิดเผยต่อสาธารณะ รวมทั้ง คณะกรรมการการเลือกตั้งยังขาดการเผยแพร่ประชาสัมพันธ์ข้อมูลที่เกี่ยวกับการสืบสวน สอบสวน วินิจฉัยและดำเนินคดีเลือกตั้งทุกกระบวนการต่อสาธารณะ และระบบการบริหารงาน บุคคลยังคงเป็นปัญหา ทำให้การบังคับใช้ กฎ ระเบียบเกี่ยวกับการเลือกตั้งของเจ้าหน้าที่ที่ไม่ เป็นไปตามเจตนารมณ์ของกฎหมาย อีกทั้งยังไม่มีหลักประกันสิทธิ เสรีภาพ และความ ปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินของประชาชนที่แจ้งเหตุการณ์ทุจริตเลือกตั้ง หรือร้องคัดค้านการ เลือกตั้ง ในด้านการพัฒนาพรรคการเมือง ยังขาดการให้ความสำคัญกับงานด้านการควบคุมดูแล กิจการพรรคการเมือง และการส่งเสริมการพัฒนาพรรคการเมืองขนาดเล็ก ในด้านการมีส่วนร่วมและการตรวจสอบอำนาจรัฐ ยังขาดการประสานความร่วมมือและ เปิดโอกาสให้ภาคประชาชนมีส่วนร่วมในการดำเนินการของคณะกรรมการการเลือกตั้ง ทางด้านความคิดเห็นของกลุ่มตัวอย่าง ที่มีต่อการทำงานของคณะกรรมการการเลือกตั้ง พบว่า กลุ่มประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตั้งมีความเห็นต่อการทำงานของคณะกรรมการการเลือก ตั้งอยู่ในเกณฑ์ปานกลาง กลุ่มผู้ที่เกี่ยวข้องกับการจัดการเลือกตั้งมีความเห็นต่อการทำงาน ของคณะกรรมการการเลือกตั้งอยู่ในเกณฑ์ปานกลาง ส่วนกลุ่มเจ้าหน้าที่ประจำหน่วยเลือกตั้งมี ความเห็นต่อการทำงานของคณะกรรมการการเลือกตั้งอยู่ในเกณฑ์ดีหรือพอใจ จากผลการศึกษา ตลอดจนปัญหาและอุปสรรคในการทำงานของคณะกรรมการการ เลือกตั้ง อาจมีข้อเสนอแนะ กล่าวคือ ในด้านการบริหารจัดการเลือกตั้ง คณะกรรมการการเลือกตั้งยังขาดหลักปรัชญา ซึ่งเป็น ฐานในการกำหนดเกณฑ์ต่างๆ ที่เป็นธรรม เช่น งบประมาณในการหาเสียงเลือกตั้งของผู้สมัคร รับเลือกตั้งในการเลือกตั้งแต่ละระดับ แม้ว่าระบบการบริหารจัดการเลือกตั้งจะเป็นที่พอใจของ เจ้าหน้าที่ประจำหน่วยเลือกตั้ง และผู้มีสิทธิเลือกตั้ง แต่รายละเอียดหลายประการในการบริหาร จัดการเลือกตั้งควรมีการพัฒนาให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น โดยเฉพาะการคำนึงถึงความสะดวก ของประชาชนเป็นหลัก เช่น ในปัจจุบันยังไม่มีระบบการตอบรับการแจ้งเหตุการไม่สามารถไปใช้ สิทธิเลือกตั้งให้กับประชาชนทางไปรษณีย์ ทำให้ขาดหลักประกันแก่ผู้แจ้งเหตุ นอกจากนี้ ระบบ การตรวจสอบรายชื่อยังคงมีความยุ่งยาก มีรายชื่อซ้ำซ้อนและผิดพลาด รวมทั้งการขาดความ สะดวกในการไปใช้สิทธิ ไม่ว่าจะเป็นการมีคูหาเลือกตั้งที่สะดวก ตลอดจนการประชาสัมพันธ์ วิธีการใช้สิทธิแก่ประชาชนควรจะมีเพิ่มมากขึ้น และควรมีการอำนวยความสะดวกแก่บุคคลทุก กลุ่มอย่างเท่าเทียมกัน เช่น บุคคลที่ต้องทำงานในเวลากลางคืนอาจจะต้องมีการขยายเวลาใน การลงคะแนน หรือเหลื่อมเวลาในการลงคะแนน นอกจากนี้ อาจมีการลงทะเบียนล่วงหน้า (register vote) สำหรับบุคคลที่ต้องการใช้สิทธิลงคะแนนนอกเขตเลือกตั้งที่ตนมีชื่ออยู่ใน ทะเบียนบ้าน การบริหารจัดการเลือกตั้งโดยใช้คณะกรรมการประจำหน่วยเลือกตั้งจาก ประชาชนทั่วไป ก่อให้เกิดปัญหาเมื่อต้องดำเนินคดีกับกรรมการที่กระทำความผิด เพราะไม่ สามารถลงโทษทางวินัย หรือหาตัวกรรมการประจำหน่วยเลือกตั้งที่ทุจริตมาลงโทษได้หลังจาก เสร็จสิ้นการเลือกตั้งแล้ว ในด้านการสืบสวน สอบสวน วินิจฉัยและดำเนินคดี ควรมีการกำหนดกรอบระยะเวลาใน การสืบสวนสอบสวน วินิจฉัยให้เกิดความรวบรัด รวดเร็ว นอกจากนี้ยังควรมีการกำหนด กฎหมายหรือระเบียบเกี่ยวกับ “วิธีการสืบพยาน” ที่มีมาตรฐานชัดเจน โปร่งใส เป็นธรรม และ เปิดเผยต่อสาธารณะ รวมทั้งคณะกรรมการการเลือกตั้งควรมีการเผยแพร่ประชาสัมพันธ์ข้อมูลที่ เกี่ยวกับการสืบสวน สอบสวน วินิจฉัยและดำเนินคดีเลือกตั้งทุกกระบวนการต่อสาธารณะ โดย ไม่จำต้องมีศาลเลือกตั้ง เพราะหากเป็นระบบศาลแล้วจะพิจารณาคดีได้ก็ต่อเมื่อต้องมี พยานหลักฐานที่ชัดเจนเท่านั้น อีกทั้งเจตนารมณ์ของการตรวจสอบการเลือกตั้งตามรัฐธรรมนูญ เป็นการตรวจสอบในทางการเมือง มิใช่การตรวจสอบในทางกฎหมาย ควรมีการปรับปรุงระบบ การบริหารงานบุคคล โดยมี “ผู้ช่วยคณะกรรมการการเลือกตั้ง” ในการวินิจฉัยคดีเลือกตั้งซึ่งอาจให้ที่ปรึกษากรรมการการเลือกตั้งเป็นผู้ทำหน้าที่นี้ เนื่องจากการประกาศรับรองผลการเลือกตั้ง ที่มีความล่าช้าอาจก่อให้เกิดผลกระทบกับการบริหารราชการแผ่นดินได้ และปัญหาดังกล่าวเกิด จากบุคคลมากกว่าระบบการทำงานของคณะกรรมการการเลือกตั้ง การบังคับใช้ กฎ ระเบียบ เกี่ยวกับการเลือกตั้งของเจ้าหน้าที่ที่ไม่เป็นไปตามเจตนารมณ์ของกฎหมาย อาจทำให้ประชาชน ที่รู้เท่าไม่ถึงการณ์กลายเป็นผู้กระทำความผิด แต่ในทางกลับกันอาจไม่สามารถลงโทษ ผู้ที่ กระทำการทุจริตเลือกตั้งอย่างแท้จริงได้ จึงควรมีแนวปฏิบัติเกี่ยวกับการเลือกตั้งที่ชัดเจนว่าการ กระทำใดทำได้ หรือการกระทำใดไม่สามารถทำได้ ตลอดจนควรมีหลักประกันสิทธิ เสรีภาพ และความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินของประชาชนที่แจ้งเหตุการณ์ทุจริตเลือกตั้ง หรือร้อง คัดค้านการเลือกตั้ง ในลักษณะเดียวกันกับกฎหมายคุ้มครองพยานที่มีอยู่ในปัจจุบัน ในด้านการพัฒนาพรรคการเมือง ควรเปิดโอกาสให้แก่พรรคการเมืองขนาดเล็ก โดย ควรแก้ไขกฎ ระเบียบที่ปิดพื้นที่ทางการเมืองของพรรคการเมืองขนาดเล็ก เช่น ข้อกำหนดใน การจัดตั้งพรรคการเมืองที่กำหนดให้พรรคการเมืองต้องจัดตั้งสาขาพรรคครบทั้ง 4 ภาค และมี จำนวนสมาชิกไม่น้อยกว่า 5,000 คน ภายใน 180 วันนับแต่วันที่จดทะเบียนจัดตั้งพรรค ควรมี การให้ความสำคัญกับงานด้านการควบคุมดูแลกิจการพรรคการเมือง เช่น ห้ามการจดทะเบียน ในชื่อพรรคเดิมที่ถูกสั่งยุบเลิกไปแล้ว เนื่องจากอาจก่อให้เกิดความสับสนแก่ประชาชน รวมทั้ง การห้ามมีชื่อสมาชิกที่ซ้ำซ้อนกันในแต่ละพรรค เนื่องจากเจตนารมณ์อันแท้จริงของพรรค การเมืองในระบอบประชาธิปไตย คือการเป็นศูนย์รวมของคนที่มีอุดมการณ์ ความเชื่อใน นโยบายเดียวกันหรือคล้ายคลึงกันจึงไม่ควรที่จะสังกัดหลายพรรคในเวลาเดียวกัน ในด้านการมีส่วนร่วมและการตรวจสอบอำนาจรัฐ ควรมีการประสานความร่วมมือและ เปิดโอกาสให้ภาคประชาชนมีส่วนร่วมในการดำเนินการของคณะกรรมการการเลือกตั้งมากขึ้น อย่างไรก็ตาม ในระยะยาวควรมีการตรวจสอบถ่วงดุลอำนาจของคณะกรรมการการ เลือกตั้ง จากเดิมที่มีอำนาจทั้ง 3 ฝ่าย คือ อำนาจบริหารซึ่งเป็นอำนาจในการบริหารจัดการ เลือกตั้ง อำนาจนิติบัญญัติซึ่งเป็นอำนาจในการออกกฎ ระเบียบเกี่ยวกับการเลือกตั้ง และ อำนาจตุลาการซึ่งเป็นอำนาจในการสืบสวน สอบสวน วินิจฉัยและดำเนินคดีเลือกตั้งครบถ้วนอยู่ ในองค์กรเดียว โดยอาจนำไปสู่การแบ่งแยกอำนาจในการตัดสินคดีให้แก่องค์กรทางด้านตุลา การ อาทิ การจัดตั้ง “ศาลเลือกตั้ง” ขึ้นมาดำเนินการทางด้านนี้เป็นกรณีพิเศษโดยเฉพาะ นอกจากนั้นควรมีการนำ กฎหมาย กฎ ระเบียบ ที่เป็นอุปสรรคต่อการทำ หน้าที่ของ คณะกรรมการการเลือกตั้งในแต่ละด้าน เช่น พระราชบัญญัติว่าด้วยการเลือกตั้งสมาชิกสภา ท้องถิ่นและผู้บริหารท้องถิ่น ที่เป็นอุปสรรคต่อการสืบสวน สอบสวน วินิจฉัยและดำเนินคดี เลือกตั้ง โดยจัดให้มีการประชาพิจารณ์หรือจัดสัมมนาวิชาการเพื่อพิจารณาข้อบกพร่องของบรรดากฎหมายต่างๆ ดังกล่าวจากตัวแทนของฝ่ายต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการเลือกตั้ง เพื่อทำ การปรับปรุงแก้ไขต่อไป

สถาบันพระปกเกล้า. ห้องสมุดสถาบันพระปกเกล้า

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: kpilibrary@kpi.ac.th

Name: สถาบันพระปกเกล้า

Role: ผู้ให้ทุน

Created: 2548

Modified: 2564-12-20

Issued: 2564-12-20

งานวิจัย/Research report

application/pdf

CallNumber: JF1411 .ธ64

tha

©copyrights สถาบันพระปกเกล้า

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	kpi research 6524.pdf	3.28 MB	15	2025-10-20 21:39:44

ใช้เวลา

0.0292 วินาที