มาตรการทางกฎหมายในการจัดการซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์

Legal measures for solar module waste management

Name: ปัญญ์ จันทร์ลออ

keyword: แผงเซลล์แสงอาทิตย์

; ขยะอิเล็กทรอนิกส์

; การจัดการซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์

; การขยายความรับผิดชอบของผู้ผลิต

; การจัดการของเสียอย่างยั่งยืน

Abstract: การทำกิจกรรมต่าง ๆ ของมนุษย์จำเป็นต้องใช้พลังงานในหลายรูปแบบเป็นปัจจัยในการดำเนินกิจกรรมดังกล่าว ในปัจจุบันพลังงานจากเชื้อเพลิงฟอสซิล ไม่ว่าจะเป็นน้ำมัน ก๊าซธรรมชาติ ถ่านหิน หรือหินน้ำมันล้วนแล้วแต่ถูกนำมาใช้อย่างแพร่หลาย อย่างไรก็ตามเชื้อเพลิงลักษณะนี้เมื่อเกิดการเผาไหม้จะก่อให้เกิดมลพิษทางอากาศ อีกทั้งเมื่อเข้าสู่ชั้นบรรยากาศยังก่อให้เกิดภาวะเรือนกระจกอันเป็นสาเหตุให้เกิดภัยธรรมชาติมากมาย ยิ่งไปกว่านั้นยังเป็นพลังงานสิ้นเปลืองใช้แล้วหมดสิ้นไป มนุษย์จึงหันมาใช้พลังงานทดแทนที่เป็นพลังงานสะอาดโดยเฉพาะพลังงานจากแสงอาทิตย์โดยอาศัยแผงเซลล์แสงอาทิตย์เป็นพลังงานในการผลิตกระแสไฟฟ้า โดยเฉพาะในทวีปยุโรปและประเทศญี่ปุ่นที่มีการใช้อย่างแพร่หลายมาเป็นระยะเวลานาน แต่เนื่องจากส่วนประกอบของแผงเซลล์แสงอาทิตย์นั้นมีสารประกอบของตะกั่ว สารหน่วงไฟโบรมีน สารหนู แคดเมียม และโครเมียมซึ่งอาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพอนามัยของมนุษย์และส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมได้ จึงมีความจำเป็นที่ต้องมีมาตรการในการจัดการซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์เหล่านั้น มาตรการทางกฎหมายของสหภาพยุโรปและประเทศเยอรมนีนั้น ได้นำหลักการขยายความรับผิดชอบของผู้ผลิต (Extended Producer Responsibility) มากำหนดไว้ในกฎหมายเพิ่มเติมจากหลักผู้ก่อมลพิษเป็นผู้จ่าย โดยกำหนดให้ผู้ผลิตแผงเซลล์แสงอาทิตย์มีความรับผิดชอบที่ต้องจัดการซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์ตลอดอายุการใช้งานตั้งแต่เริ่มต้นกระบวนการผลิตที่ต้องใช้สารประกอบที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เช่นเดียวกับการคิดค้นและพัฒนากรรมวิธีในการผลิตแผงเซลล์แสงอาทิตย์ใหม่ ๆ ที่ง่ายต่อการนำกลับมาใช้ใหม่หรือรีไซเคิล ภายหลังที่แผงเซลล์แสงอาทิตย์เสื่อมสภาพกลายเป็นซากแล้ว เจ้าของหรือผู้ครอบครองมีหน้าที่เพียงนำซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์เหล่านั้นไปไว้ที่สถานที่รวบรวม (Collection Facilities) ซึ่งจัดไว้สำหรับรวบรวมซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์โดยเฉพาะ และผู้ผลิตมีหน้าที่เก็บรวบรวมซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์เหล่านั้นไปจัดการต่อไป ซึ่งการจัดการก็ต้องเลือกใช้วิธีที่เหมาะสมและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ไม่ว่าจะเป็นการนำกลับไปใช้ใหม่หรือรีไซเคิล สำหรับมาตรการทางกฎหมายของประเทศไทยนั้น ไม่มีกฎหมายซึ่งตราขึ้นโดยมีเจตนารมณ์เพื่อจัดการซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์โดยเฉพาะ แต่มีกฎหมายระดับพระราชบัญญัติและกฎหมายลำดับรองหลายฉบับซึ่งบังคับใช้อยู่ในปัจจุบัน โดยอาจแบ่งออกเป็นผู้ประกอบกิจการผลิตไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์และประชาชนทั่วไป สำหรับผู้ประกอบกิจการผลิตไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์นั้น อยู่ภายใต้บังคับของพระราชบัญญัติการประกอบกิจการพลังงาน พ.ศ. 2550 พระราชบัญญัติโรงงาน พ.ศ. 2535 และพระราชบัญญัติวัตถุอันตราย พ.ศ. 2535 ตลอดจนกฎหมายลำดับรองที่เกี่ยวข้อง ซึ่งอาจแบ่งออกได้เป็นประเภทย่อยอีก 4 ประเภท ซึ่งกลไกสำคัญที่ใช้บังคับคือ ประมวลหลักการปฏิบัติ แต่ก็มิได้มีการกำหนดให้ใช้การนำกลับมาใช้ใหม่หรือรีไซเคิลอย่างเป็นรูปธรรม อีกทั้งยังกำหนดให้ใช้การเผา การฝังกลบ และการส่งออกไปจัดการนอกประเทศซึ่งวิธีการเหล่านี้มักก่อให้เกิดปัญหาสิ่งแวดล้อมและสุขภาพอนามัยของประชาชนอย่างกว้างขวาง สำหรับประชาชนทั่วไปที่เป็นเจ้าของหรือผู้ครอบครองซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์นั้นจะอยู่ภายใต้บังคับของพระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 และพระราชบัญญัติรักษาความสะอาดและความเป็นระเบียบเรียบร้อยของบ้านเมือง พ.ศ. 2535 ตลอดจนกฎหมายลำดับรองที่เกี่ยวข้อง อย่างไรก็ตามมาตรการทางกฎหมายที่กำหนดไว้ล้วนแล้วแต่กำหนดให้เป็นหน้าที่ของเจ้าของหรือผู้ครอบครองและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในการจัดการซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์ ไม่มีการกำหนดให้ผู้ผลิตรับผิดชอบในการจัดการซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์ดังกล่าว นอกจากนั้นแล้วแม้กฎหมายจะกำหนดไว้อย่างกว้าง ๆ ให้จัดการโดยใช้การนำกลับมาใช้ใหม่หรือรีไซเคิลก็ตาม แต่ก็ยังไม่มีการกำหนดไว้อย่างเป็นรูปธรรม ยิ่งไปกว่านั้นแม้กฎหมายจะกำหนดให้มีระบบการคัดแยกมูลฝอยประเภทต่าง ๆ ก็ตาม แต่ในทางข้อเท็จจริงแล้วยังไม่มีการคัดแยกซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์ออกจากมูลฝอยทั่วไปแต่อย่างใด ทั้งที่ซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์มีส่วนประกอบที่ซับซ้อนและต้องใช้การจัดการที่แตกต่างกับมูลฝอย ดังนั้นจึงเห็นได้ว่ามาตรการทางกฎหมายในการจัดการซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์ของประเทศไทยในปัจจุบันยังมีไม่เพียงพอ ดังนั้นหากพิจารณามาตรการทางกฎหมายในการจัดการซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์ของสหภาพยุโรป ประเทศเยอรมนี และประเทศญี่ปุ่นแล้ว ย่อมสามารถปรับปรุงมาตรการทางกฎหมายของประเทศไทยให้มีประสิทธิภาพได้ โดยในระยะสั้นต้องมีการดำเนินการตามแผนแม่บทการบริหารจัดการขยะมูลฝอยของประเทศ (พ.ศ. 2559-2564) คือ การดำเนินการจัดตั้งสถานที่รวบรวมของเสียอันตรายชุมชนมาเป็นจุดเริ่มต้นเพื่อให้สามารถเป็นสถานที่รวบรวมซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์เช่นเดียวกับในสหภาพยุโรปและประเทศเยอรมนี ทั้งตามแผนแม่บทฉบับดังกล่าวยังส่งเสริมให้มีการจัดตั้งโรงงานคัดแยกขยะและรีไซเคิลให้มีเพิ่มมากขึ้นเพื่อรองรับการรีไซเคิลซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์ได้อีกด้วย สำหรับผู้ประกอบกิจการผลิตไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์นั้น ต้องมีการแก้ไขประมวลหลักการปฏิบัติกำหนดให้จัดการซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์โดยการนำกลับมาใช้ใหม่หรือรีไซเคิลอย่างเป็นรูปธรรม ส่วนประชาชนทั่วไปที่เป็นเจ้าของหรือผู้ครอบครองซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์นั้น อาจต้องใช้กลไกตามพระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 มาตรา 6 (1) เพื่อออกกฎกระทรวงกำหนดหลักเกณฑ์ วิธีการ และมาตรการในการควบคุมหรือกำกับดูแลการดำเนินการจัดการซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์ โดยให้ใช้บังคับในทุกท้องถิ่นทั่วประเทศ สำหรับระยะยาวนั้น ต้องมีการยกร่างพระราชบัญญัติจัดการซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์โดยเฉพาะ โดยอาจเป็นส่วนหนึ่งของพระราชบัญญัติการจัดการซากเครื่องใช้ไฟฟ้าและอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ อันเป็นการนำหลักการขยายความรับผิดชอบของผู้ผลิตมาบัญญัติไว้อย่างเป็นรูปธรรม ตั้งแต่การออกแบบที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม การลงทะเบียนผู้ผลิต การให้ผู้ผลิตมีหน้าที่รับคืนและจัดการซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์ การใช้กระบวนการรีไซเคิล และการจัดตั้งศูนย์รวบรวมซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์ต่อไปในอนาคต ทั้งนี้ในปัจจุบันมีการร่างพระราชบัญญัติการจัดการซากผลิตภัณฑ์เครื่องใช้ไฟฟ้าและอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ พ.ศ. ... ซึ่งผ่านความเห็นชอบในหลักการจากคณะรัฐมนตรีและผ่านการพิจารณาของคณะกรรมการกฤษฎีกาแล้วก็ตาม แต่ร่างพระราชบัญญัติดังกล่าวก็มิได้กำหนดมาตรการทางกฎหมายบางประการดังเช่นกฎหมายของต่างประเทศและอาจทำให้การจัดการซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์ไม่ก่อให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด เช่น ไม่มีมาตรการควบคุมในขั้นตอนการผลิตแผงเซลล์แสงอาทิตย์ ไม่มีการกำหนดเป้าหมายการรวบรวมซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์ ไม่มีการกำหนดให้ผู้ผลิตจัดการด้วยวิธีการที่เหมาะสม ผู้ผลิตไม่มีความรับผิดชอบในการสนับสนุนทางการเงิน เป็นต้น ดังนั้นควรต้องมีการปรับปรุงร่างพระราชบัญญัติดังกล่าวเพื่อให้การจัดการซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์มีประสิทธิภาพสูงสุดและก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพอนามัยของประชาชนให้น้อยที่สุดต่อไป

มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. หอสมุดแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: preserv@tu.ac.th

Name: บุญศรี มีวงศ์อุโฆษ

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2559

Modified: 2564-04-30

Issued: 2564-04-30

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

DOI: 10.14457/TU.the.2016.881

tha

DegreeName: นิติศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: กฎหมายทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

Grantor: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

©copyrights มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	2176pann.pdf	2.31 MB	21	2025-11-10 21:11:59

ใช้เวลา

0.024155 วินาที