ความสัมพันธ์ระหว่างพระพุทธศาสนากับพระมหากษัตริย์ไทย พ.ศ. 2154-2394

The Relations between Buddhism and the Thai Monarchs B.E. 2154-2394

Name: พระมหาทศพล จนฺทวํโส (มาบัณฑิตย์)

keyword: พระพุทธศาสนา

; พระมหากษัตริย์ไทย

Abstract: ดุษฎีนิพนธ์เรื่อง “ความสัมพันธ์ระหว่างพระพุทธศาสนากับพระมหากษัตริย์ไทย พ.ศ. ๒๑๕๔-๒๓๙๔” นี้ มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ คือ (๑) เพื่อศึกษาแนวคิดเกี่ยวกับพระมหากษัตริย์ในอุดมคติทางพระพุทธศาสนา (๒) เพื่อศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อความสัมพันธ์ระหว่างพระพุทธศาสนากับมหากษัตริย์ไทย พ.ศ. ๒๑๕๔-๒๓๙๔ ในการสร้างพระราชอำนาจ พระบารมี ความชอบธรรมและส่งเสริมการปกครองของพระมหากษัตริย์ และ (๓) เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างพระพุทธศาสนากับพระมหากษัตริย์ไทย พ.ศ. ๒๑๕๔-๒๓๙๔ เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร โดยศึกษาค้นคว้าและรวบรวมข้อมูลจากพระไตรปิฎก ตำราวิชาการ บทความวิชาการ และเอกสารที่เกี่ยวข้อง ผลงานวิจัยพบว่าปัจจัยที่สำคัญที่มีผลต่อความความสัมพันธ์ระหว่างพระพุทธศาสนากับพระมหากษัตริย์ไทย ได้แก่ การขึ้นครองราชย์แบบปราบดาภิเษก การเข้ามาของชาวต่างชาติ และเศรษฐกิจ เป็นต้น ส่งผลให้เกิดความสัมพันธ์แบบภาวะพึ่งพากันต่างก็ได้รับประโยชน์ซึ่งกันและกัน พระมหากษัตริย์ได้ใช้แนวคิดทางพระพุทธศาสนา เช่น ธรรมราชา จักรพรรดิราช และคติพระโพธิสัตว์ เสริมสร้างพระราชอำนาจ บุญบารมี และความชอบธรรมเพื่อส่งเสริมอำนาจการปกครอง ส่วนพระพุทธศาสนาได้รับประโยชน์จากความสัมพันธ์ คือ การอุปถัมภ์ดูแลใน ๔ ด้าน คือ ศาสนธรรม ศาสนบุคคล ศาสนวัตถุ และ ศาสนพิธี และยกไว้ในฐานที่เคารพศรัทธา ความสัมพันธ์ระหว่างพระพุทธศาสนากับพระมหากษัตริย์ไทยในสมัยอยุธยาเป็นแบบแผนให้พระมหากษัตริย์ในสมัยธนบุรีและรัตนโกสินทร์ตอนต้นใช้เป็นต้นแบบ แต่ด้วยบริบททางการเมือง เศรษฐกิจ และสังคมที่เปลี่ยนแปลงไปหลังเสียหลังจากเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ ๒ ทำให้พระมหากษัตริย์แต่ละพระองค์ต้องปรับใช้แนวคิดทางพระพุทธศาสนาที่แตกต่างกัน เพื่อให้สอดคล้องกับสภาวการณ์ทางสังคม ทั้งต้องเชิดชูพระราชอำนาจ บุญบารมีในการสร้างความชอบธรรมทางการเมือง พบว่า พระมหากษัตริย์สมัยอยุธยาเน้นแสดงพระองค์เป็นจักรพรรดิราชผู้ทรงธรรม สมัยธนบุรีสภาพบ้านเมืองเอื้อต่อคติพระโพธิสัตว์ สมเด็จพระเจ้าตากสินจึงเทียบเทียงพระองค์เป็นพระพุทธเจ้าบนโลกมนุษย์ด้วยการสร้างพระบารมีเฉพาะพระองค์ และสมัยรัตนโกสินทร์กลับไปใช้แบบแผนเดิมแต่ได้เข้าไปควบคุมมาตรฐานพระรัตนตรัย เช่นการสังคายนาพระไตรปิฎก การออกระเบียบควบคุมพระสงฆ์ และสร้างพุทธสัญลักษณ์ที่มีความพิเศษทั้งในเชิงปริมาณและขนาด

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สำนักหอสมุดและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: พระนครศรีอยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระมหาสมบูรณ์ วุฑฺฒิกโร

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: จุฬิศพงศ์ จุฬารัตน์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2562

Modified: 2563-08-29

Issued: 2563-08-29

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต (พระพุทธศาสนา)

Level: ปริญญาเอก

Descipline: สาขาวิชาพระพุทธศาสนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	MCU63010224.pdf	2.69 MB	30	2025-01-20 16:40:42

ใช้เวลา

0.042933 วินาที