การศึกษาวิเคราะห์รูปแบบการอธิบายพระพุทธพจน์ ตามแนวเนตติปกรณ์

An Analytical Study of the Pattern of Explaination of the Buddha’s Teachings Based on Nettipakaraṇa

Name: สุภีร์ ทุมทอง

keyword: เนตติปกรณ์

; รูปแบบการอธิบายพระพุทธพจน์

Abstract: ดุษฎีนิพนธ์เรื่องนี้ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพด้านเอกสาร มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ คือ (๑) เพื่อศึกษาคัมภีร์เนตติปกรณ์ (๒) เพื่อศึกษารูปแบบการอธิบายพระพุทธพจน์ตามแนวเนตติปกรณ์ (๓) เพื่อวิเคราะห์รูปแบบการอธิบายพระพุทธพจน์ตามแนวเนตติปกรณ์ ผลการวิจัยพบว่า คัมภีร์เนตติปกรณ์มีมาตั้งแต่สมัยพุทธกาล รจนาโดยพระมหากัจจายนเถระ พระพุทธเจ้าทรงอนุโมทนา และนำขึ้นสู่การสังคายนาครั้งที่ ๑ รักษาสืบทอดมาตามลำดับ หลักการในเนตติปกรณ์ได้รับการอ้างอิงและนำไปใช้ในคัมภีร์อรรถกถาและฎีกาสืบมา โครงสร้างของคัมภีร์จัดไว้อย่างเป็นระบบ มี ๔ ตอน ได้แก่ (๑) สังคหวาระ แสดงเนื้อหาย่อ (๒) อุทเทสวาระ แสดงหัวข้อ (๓) นิทเทสวาระ แสดงขยายความหัวข้อ (๔) ปฏินิทเทสวาระ แสดงการอธิบายโดยละเอียด เนื้อหาของคัมภีร์มี ๓ ส่วน ได้แก่ (๑) หาระ ๑๖ (๒) นัย ๕ (๓) สาสนปัฏฐาน ๑๖ และสาสนปัฏฐาน ๒๘ แสดงหลักการอธิบายพระพุทธพจน์ทั้งด้านพยัญชนะและอรรถะ มุ่งเน้นนำเวไนยสัตว์เข้าสู่มรรค ผล นิพพาน หาระ ๑๖ มุ่งอธิบายสงเคราะห์พระพุทธพจน์ลงอริยสัจ ๔ และยกธรรมฝ่ายอริยมรรคขึ้นแสดงคู่กับการละกิเลส และอธิบายให้ละเอียดพิสดารในแง่มุมต่าง ๆ นัย ๕ มุ่งอธิบายเนื้อความพระพุทธพจน์ แยกธรรมออกเป็น ๒ ฝ่ายคือสังกิเลสกับโวทานให้ชัดเจน แล้วจึงประกอบลงอริยสัจ ๔ โดยมีมูลบท ๑๘ เป็นหลักธรรมพื้นฐานในการอธิบาย ส่วนสาสนปัฏฐานเป็นการจัดหมวดหมู่พระพุทธพจน์ทั้งหมดโดยอาศัยเนื้อหาสาระเป็นสำคัญ รูปแบบการอธิบายพระพุทธพจน์ตามแนวเนตติปกรณ์ให้ทำตามลำดับ ดังนี้ คือ (๑) อธิบายด้านพยัญชนะโดยการประกอบหาระ ๑๖ เข้าไปในพระพุทธพจน์ (๒) พิจารณาทิศทางของหลักธรรมทั้งฝ่ายสังกิเลสและฝ่ายโวทาน ด้วยทิสาโลจนนัย (๓) ประกอบหลักธรรมที่เกี่ยวข้องกัน ด้วยอังกุสนัย (๔) อธิบายเนื้อความของพระพุทธพจน์แยกแยะธรรม ๒ ฝ่ายให้ชัดเจน ด้วยนัย ๓ มีนันทิยาวัฏฏนัยเป็นต้น เมื่ออธิบายด้านพยัญชนะด้วยหาระ ๑๖ ทำให้มีหลักการอธิบายพระพุทธพจน์ได้ชัดเจนและตรงประเด็น เริ่มจากสงเคราะห์ลงในอริยสัจ ๔ จบลงด้วยการยกธรรมฝ่ายอริยมรรคขึ้นแสดงคู่กับการละกิเลส วิเคราะห์ ตรวจสอบความถูกต้อง และอธิบายให้ละเอียดได้อย่างเป็นระบบ เมื่ออธิบายด้านอรรถะด้วยนัย ๕ ทำให้แยกแยะได้ชัดระหว่างสังกิเลสธรรมกับโวทานธรรม เข้าใจการแยกธรรมเป็น ๒ ฝ่าย มีความชัดเจนในภาเวตัพพธรรมและปหาตัพพธรรม ทำให้เข้าใจทิศทางการเจริญขึ้นของโพธิปักขิยธรรมและทิศทางการหมดสิ้นไปของกิเลส หากอธิบายตามรูปแบบในเนตติปกรณ์นี้ ทำให้เกิดความมั่นใจได้ว่า (๑) พยัญชนะไม่ผิดพลาด เพราะถือเอาเฉพาะบทพยัญชนะที่ตรงกับพระไตรปิฎกเท่านั้น (๒) อรรถะไม่ผิดพลาด เพราะการอธิบายไม่ออกนอกแนวอริยสัจ ๔ ไม่ออกนอกแนวกระบวนการแห่งเหตุปัจจัยตามแนวปฏิจจสมุปบาท ไม่ออกนอกแนวการปฏิบัติตามหลักอริยมรรคมีองค์ ๘ ไม่มีเรื่องอัตตาตัวตนเข้ามาเกี่ยวข้อง สามารถละกิเลสได้อย่างแน่นอน ทำให้เกิดสัมมาทิฏฐิ ละความเห็นผิด และละการปฏิบัติที่ออกนอกแนวอริยมรรคทั้งหมด นำเข้าสู่ โสดาปัตติมรรค มุ่งไปสู่ความหลุดพ้นต่อไป

Abstract: This dissertation entitled “An Analytical Study of the Pattern of Explanation of the Buddha’s Teachings Based on Nettipakaraṇa” has three objectives: 1) to study the scripture named Nettipakaraṇa, 2) to study the explanatory pattern of Buddhist teachings according to Nettipakaraṇa’s style, and 3) to analyze the explanatory pattern of Buddhist teachings according to Nettipakaraṇa’s style. This is a documentary research. In the research, it was found that Nettipakaraṇa was originated since the Buddha’s time written by a Buddhist monk named Mahãkaccãyana whereby it was agreed by the Buddha and then it was introduced into the first rehearsal respectively. In Nettipakaraṇa the principles were always quoted and utilized in the commentaries and sub-commentaries where four types of structure are laid down as follows: 1) Saṁgahavãra; it deals with short contents, 2) Uddesavãra; it deals with its article, 3) Niddesavãra; it deals with the extension of its article, and 4) Paṭiniddesavãra; it deals with the explanation in great details. As regards the contents of scripture, three parts are mentioned as follows: 1) sixteen Hãras, 2) five Nayas, and 3) sixteen Sãsanapaṭṭhãnas and eighteen Sãsanapaṭṭhãnas. In this scripture, the explanatory principles of the Buddha’s teachings, both characteristics and meanings, laying the great emphasis on the way leading to the path, fruit and Nibbãna for trainable beings. In this matter, sixteen Hãras was purposely explained to synthesize Buddhist teaching into four noble truths through showing the noble doctrines side by side with the abandonment of defilements in the great details. Five Nayas was assigned to clearly explain the contents of Buddha’s teaching through separation of Dhamma into two parts and then put together into four noble truths. With respect to Sãsanapaṭṭhãna, it deals with grouping the Buddha’s teachings through its main contents which were divided into sixteen and eighteen types. According to Nettipakaraṇa’s explanatory pattern of Buddhist teachings, it showed that: 1 its characteristics are explained through sixteen Hãras into the Buddhist words, 2) Dhammas, both Kilesa and Vodãna, are examined by Disãlojananaya, 3) the same teachings are included by Aṁkusanaya, 4) the Buddhist teachings are clearly explained by both sides by three Naya, Nandiyãvaṭṭanaya etc. Once its characteristics were explained by sixteen Hãras then the clear-cut explanation of the Buddhist teachings was also made through synthesizing them into four noble truths ending them up with showing the noble path together with the putting the end to defilements where the concise analysis, examination and explanation were systematically done. In this matter, once its meanings were explained through five Nayas then the clarity and demarcation of both Saṁkilesadhamma and Vodãnadhamma were also given wherein both sides, Bhãvetappadhamma and Pahãtappadhamma were provided. By virtue of this, Bodhipakkhiya-dhamma and the way leading to the extinction of defilement are gradually progressed. In this regard, the confidence can be made that 1) its characteristics are not mistaken due to hinging its characteristics on only Tipiṭaka, 2) its meanings are right due to its explanation depending solely upon four noble truths where the process of dependent origination is used to direct its scope, the fixation of its explanation is shaped by eightfold path; no concept of self is added thereby providing the way leading to the cessation of defilements. Under this pattern, one who follows this can acquire the right view wherein the stream enterer can be expected till the total extinction of all bondages.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สำนักหอสมุดและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: พระนครศรีอยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระราชปริยัติมุนี

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: บุญเลิศ โอฐสู

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2561

Modified: 2562-09-26

Issued: 2562-09-26

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต (พระพุทธศาสนา)

Level: ปริญญาเอก

Descipline: สาขาวิชาพระพุทธศาสนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	MCU62010286.pdf	3.34 MB	11	2022-10-06 10:49:22

ใช้เวลา

0.018985 วินาที