ศึกษาวิเคราะห์วิธีปฏิบัติกัมมัฏฐานของสมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (สุก ญาณสํวโร) ตามแนวทางพระพุทธศาสนาเถรวาท

An Analytical Study on Meditation Practice of Somdet Phra Ariyavamsagatañāna Somdet Phra Sangharāja (Suk ñānasangvaro) in Theravāda Buddihism

Name: พระพรศักดิ์ ฐานวโร (วิจิตรธรรมรส)

keyword: กัมมัฏฐาน

; สมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช

; พุทธศาสนา

; พุทธศาสนาเถรวาท

Abstract: งานวิจัยนี้เป็นการศึกษาวิเคราะห์ข้อมูลจากหนังสือและเอกสารที่เกี่ยวข้องดังมีวัตถุประสงค์ ๓ ข้อคือ ๑) เพื่อศึกษาวิธีปฏิบัติกัมมัฏฐานในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท ๒) เพื่อศึกษาวิธีปฏิบัติกัมมัฏฐานตามแนวสมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (สุก ญาณสํวโร) ๓) เพื่อศึกษาวิเคราะห์วิธีปฏิบัติกัมมัฏฐานของสมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (สุก ญาณสํวโร) โดยวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพด้านเอกสาร ผลการวิจัยพบว่า วิธีปฏิบัติกัมมัฏฐานในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท มีวิธีการปฏิบัติแบบลำดับเรื่องศีลสมาธิและปัญญา โดยเน้นให้สำรวมในศีล สำรวมในอินทรีย์ เพื่อไม่ให้บาปอกุศลธรรม คือ อภิชฌาและโทมนัสครอบงำได้ ให้รู้จักการบริโภคอาหารเพื่อความดำรงอยู่แห่งกายนี้ ให้ประกอบความเพียรชำระจิตให้บริสุทธิ์ ด้วยการจงกรมและการนั่งสมาธิ ฝึกสติด้วยความรู้สึกตัวในการก้าวเดิน ถอยกลับ และอิริยาบถต่างๆ หาที่สงบนั่งสมาธิ ชำระจิตให้บริสุทธิ์ ละนิวรณ์ ๕ สงัดจากกามและอกุศลทั้งหลาย เข้าปฐมฌานที่มีวิตก วิจาร ปีติ และสุข อันเกิดจากวิเวกอยู่ สิ่งเหล่านี้เป็นไปเพื่อความสุขในปัจจุบัน และเพื่อสติสัมปชัญญะ ในยุคพระพุทธเจ้าและยุคพระพุทธโฆสเถระได้เน้นวิธีปฏิบัติกัมมัฏฐานโดยมีสมถกัมมัฏฐานเป็นบาทฐานของวิปัสสนากัมมัฏฐาน วิธีปฏิบัติกัมมัฏฐานที่สมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (สุก ญาณสํวโร) ได้ทรงปฏิบัติ มีดังนี้ การปฏิบัติกัมมัฏฐานนั้นเริ่มแรกต้องมอบตัวต่อพระรัตนตรัย คือ พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์และอาจารย์ผู้บอกพระกัมมัฏฐานโดยให้จัดเตรียม ดอกไม้ ๕ กระทง ข้าวตอก ๕ กระทง เทียน ๕ เล่ม ธูป ๕ ดอก ใส่ในถาดสี่เหลี่ยมผืนผ้า แล้วขอศีล ๕ ถ้าเป็นพระภิกษุปลงอาบัติ นำเทียนแพ ขอขมาพระรัตนตรัย กล่าวบทสวดมนต์ ทำวัตรขึ้นพระกัมมัฏฐาน แล้วอาราธนากัมมัฏฐานเพื่อเอายังพระลักษณะ พระขุททกาปีติธรรมเจ้า เวลานั่งให้ตั้งจิตไว้ที่ใต้สะดือ ๒ นิ้วมือ ภาวนาว่า พุทโธ นั่ง ๑๕ - ๒๐ นาที เสร็จแล้วสอบอารมณ์ ถ้าสอบอารมณ์ผ่านก็อาราธนากัมมัฏฐานเพื่อเอายังพระลักษณะ พระขณิกาปีติธรรมเจ้า จนครบพระปีติ ๕ แล้วเอายังพระรัศมี พระขุททกาปีติธรรมเจ้า แล้วสอบอารมณ์จนครบพระปีติ ๕ แล้วอาราธนาเอายังพระลักษณะพระรัศมี พระปีติ ๕ เพื่อทำเป็นอนุโลมและปฏิโลม แล้วนั่งเข้าสับพระปีติ ๕ เป็นอนุโลมและปฏิโลม แล้วนั่งเข้าคืบพระปีติ ๕ เป็นอนุโลมและปฏิโลม แล้วนั่งเข้าวัด ออกวัด เข้าสะกดปีติ ๕ เป็นอนุโลมและปฏิโลม แล้วสอบอารมณ์ตามลำดับ จบพระปีติ ๕ พระยุคลธรรม ๖ และพระสุขสมาธิ ๒ ก็ปฏิบัติตามแบบนี้เช่นกันจนครบแล้วจึงเปลี่ยนกัมมัฏฐานเป็นอานาปานสติ จะเป็นการฝึกกระทบ ของลมหายใจมีทั้งหมด ๙ จุด อาราธนานั่งทีละจุด เสร็จแล้วสอบอารมณ์ แล้วอาราธนานั่งกายคตาสติ กสิณ ๑๐ อสุภกัมมัฏฐาน ๑๐ องค์ฌาน แล้วสอบอารมณ์ตามลำดับจนครบ แล้วอาราธนานั่งอนุสสติ อัปปมัญญาพรหมวิหาร อาหาเรปฏิกูลสัญญา จตุธาตุววัฏฐาน อรูปฌาน แล้วสอบอารมณ์ตามลำดับเป็นสภาวะธรรมจบแล้วต่อด้วยวิปัสสนากัมมัฏฐาน อาราธนานั่งวิสุทธิ ๗ ประการ แล้วสอบอารมณ์เป็นสภาวะธรรม แล้วอาราธนานั่งทีละหัวข้อจนครบทุกข้อ แล้วสอบอารมณ์เป็นสภาวะธรรม จนถึงกัมมัฏฐานขั้นสุดท้าย เมตตาเจโตวิมุตติ ออกบัวบานพรหมวิหารเป็นการฝึกเมตตาขั้นสูงสุด เจริญเพื่อละพยาบาท เป็นหนทางสู่ มรรค ผล นิพพาน ผลการวิจัยพบว่าวิธีปฏิบัติกัมมัฏฐานของสมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (สุก ญาณสํวโร) มีความสอดคล้องกับกัมมัฏฐานในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาทเพราะเป็นกัมมัฏฐานโบราณที่มีการสืบทอดจากพระราหุล โดยพระเจ้าอโศกมหาราชทรงส่งพระโสณะเถระ พระอุตตระเถระมาเผยแผ่พระพุทธศาสนาในยุคสุวรรณภูมิ ยุคทวาราวดี ยุคกรุงสุโขทัย ยุคกรุงศรีอยุธยา จนมาถึงยุคกรุงรัตนโกสินทร์ซึ่งมีสมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (สุก ญาณสํวโร) เป็นผู้สืบทอดกัมมัฏฐานมีการปฏิบัติสมถกัมมัฏฐานเป็นบาทฐานแล้วเจริญวิปัสสนากัมมัฏฐานเพื่อเป็นหนทางสู่ มรรค ผล นิพพาน

Abstract: This thesis is the analysis from books and other related document, which consists of three objectives, namely: 1.) to study method of meditation practice as appearing in Theravada Buddhist. 2.) to analytically study the ways of practicing the subject of meditation of Somdet Phra Ariyavamsagatañāna Somdet Phra Sangharāja (Suk ñānasangvaro). 3.) to analyze the ways of meditation practice of Somdet Phra Ariyavamsagatañāna Somdet Phra Sangharāja (Suk ñānasangvaro) in Theravāda Buddihism. According to the meditation method mentioned in Theravada Buddhist, Buddha teaches about percept, meditation, and wisdom that person must be calmed in both percept and body in order to avoid bad deeds and must be consumed a regular eating habit in order to remain the existence of body. Moreover, one must regularly clean his or her soul by practicing meditation and walking meditation together with being conscious in every step and cleaning the soul to be lacked of the 5 Hindrances and practicing the primary instincts or the first stage of Buddhist meditation. All things above are enhancing present happiness and wisdom which are concluded in the scripture of Theeravāda Buddihism in Buddha era, and Ko-sa monk also emphasizes meditation as it is considered as a base of introspection (Vipassana). The study on meditation method of Somdet Phra Ariyavamsagatañāna Somdet Phra Sangharāja (Suk ñānasangvaro) mentioned that the first stage of meditation is to dedicate oneself to the Triple Gems and meditation teachers by preparing five containers of flower and popped rice, five candles, and five incenses into a rectangular tray. Secondly, one has to ask for the five percepts, apologize to the Triple Gems, and then pray and ask for Pra-luk-sa-na-pra-kut-tha-ga-pree-ti, which is the first order of the meditation stages. Meditation person must concentrate at two inches under his or her navel together with praying Put and tow while practicing which takes around 15 to 20 minutes, and then notifies both feelings and visions to the instructor. If it a pass, the next stages will be permitted to practice follow by meditation order. This thesis will illustrate the main stages of meditation practice. The first stage called Pra-pree-ti-five consists of five rooms of Pra-luk-sa-na and five rooms of Pra-luk-sa-mee, reversing and advancing the kao-sub, kao-kueb, kao-vat, ork-vat, and kao-sa-god. Second stage called Pra-yu-kon-Tum-six and Pra-suk-sa-ma-ti for the third step. At the end of all three stages, the instructor will allowed the meditation person to strengthen his or her contemplation by the method called kao-sa-god. After that one are allowed to practice Ar-na-pa-na-sa-ti which is used for breath practicing consisting of nine spots, and then notifies both feelings and visions to the instructor at the end of every spot. Then, there are the stages of ga-ya-ka-ta-sa-ti consisting of ten rooms of ka-sin, Ar-su-pha, and ten meditative contemplations. Next, it is a stage of ar-nu-sa-ti which consists of up-pra-mun-ya-phrom-vi-harn, ar-har-ray-pra-ti-koon, ja-tu-tad-wat-tharn, and a-ru-pra-charn respectively. Introspection or Vipassana is the further stage which one has to practice seven sorts of vi-sut-ti. Until the last order of med-ta-ja-tow-vi-mut-ti, it is to practice the highest merciful of Bua-barn principle of virtuous existence to loosen vindictive actions and toughs in order to meet the highest purpose of nirvana. Based on the study on meditation of Somdet Phra Ariyavamsagatañāna Somdet Phra Sangharāja (Suk ñānasangvaro), the method of practicing are practical and relevance as it is an ancient meditation method of which has been inherited by Rāhula who is the Buddha son.This meditation study was first introduced in the era of King Ashoka. Thera (monk) were sent in order to teach and propagate Buddism. It has been passed from period to period since Suvarnabhumi, Tawaravadee, Sukhothai Ayutthaya until Rattanakosin era. Somdet Phra Ariyavamsagatañāna Somdet Phra Sangharāja (Suk ñānasangvaro) is the one who have inherited this type of meditation in the period of Rattanakosin in order to maintain the way of meditation method which can be resulted in the highest objective of nirvana.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สำนักหอสมุดและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: อยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระมหากฤษณะ ตรุโณ

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: บุญเลิศ โอฐสู

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2558

Modified: 2561-07-08

Issued: 2561-07-08

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาพระพุทธศาสนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	MCU580202023.pdf	2.88 MB	45	2024-06-09 14:28:50

ใช้เวลา

0.017572 วินาที